Oliguria: co to jest, przyczyny, objawy oraz leczenie

Czy obniżona ilość wydalanego moczu to powód do zmartwień? Zastanawiasz się, jakie mogą być przyczyny skąpomoczu i kiedy warto skonsultować się z lekarzem? W tym artykule rozwiejemy Twoje wątpliwości i wyjaśnimy, dlaczego warto obserwować ilość wydalanego moczu. Dowiesz się, jakie choroby mogą powodować oligurię i jakie są najskuteczniejsze metody leczenia.

Czym jest oliguria (skąpomocz)?

Skąpomocz, określany również jako oliguria, to stan charakteryzujący się wydalaniem nieprawidłowo małych objętości moczu. U przeciętnej osoby dorosłej, skąpomocz definiuje się jako wydalanie mniej niż 500 ml moczu na dobę lub mniej niż 70 ml na 10 kg masy ciała na dobę. Ilość wydalanego moczu zależy od wielu czynników, w tym od ilości przyjmowanych płynów. Możliwe jest wydalanie znacznie mniejszych niż zwykle objętości moczu, jeśli podaż płynów jest ograniczona danego dnia.

Skąpomocz a bezmocz: różnica

Skąpomocz jest łagodniejszym stanem w porównaniu do bezmoczu. O skąpomoczu mówimy, gdy wydalanie moczu wynosi mniej niż 500 ml na dobę, podczas gdy bezmocz definiuje się jako wydalanie poniżej 100 ml moczu na dobę. Bezmocz jest zawsze sygnałem alarmowym, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

W przypadku skąpomoczu, organizm nadal wydala pewną ilość moczu, co może być spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak ograniczona podaż płynów lub problemy zdrowotne. Jednakże, gdy ilość wydalanego moczu spada do poziomu bezmoczu, może to wskazywać na poważne uszkodzenie nerek lub inne poważne stany wymagające pilnej diagnostyki i leczenia.

Warto podkreślić, że zarówno skąpomocz, jak i bezmocz mogą być objawami różnych schorzeń, dlatego ich wystąpienie powinno być zawsze konsultowane z lekarzem. Szybka diagnoza i odpowiednie leczenie są kluczowe dla uniknięcia poważnych komplikacji zdrowotnych.

Oliguria (skąpomocz): przyczyny

Zmniejszone wydalanie moczu może być wynikiem picia niewystarczającej ilości płynów czy intensywnego wysiłku. Wówczas jednak skąpomocz jest odwracalny i nie niesie ze sobą ryzyka uszkodzenia nerek. U dzieci skąpomocz występuje najczęściej w przebiegu odwodnienia. Po dostarczeniu odpowiedniej ilości płynów prawidłowe zdolności filtracyjne nerek powracają. Ze względu na przyczyny, skąpomocz można podzielić na:

• przednerkowy - niezwiązany z układem moczowym, a występujący na etapie wcześniejszym, zanim krew trafi do nerek i rozpocznie się proces wytwarzania moczu;
• nerkowy - choroby i nieprawidłowości dotyczące samych nerek, które wytwarzają mocz;
• pozanerkowy - mocz jest wytwarzany prawidłowo w nerkach, ale coś stoi na przeszkodzie jego prawidłowego wydalania.

Do najczęstszych przednerkowych przyczyn skąpomoczu należą:

• zmniejszona ilość płynów w organizmie spowodowana np. przez znaczną utratę krwi, intensywną biegunkę, wymioty, urazy, oparzenia, stany pooperacyjne, niewydolność wątroby, sepsę;
• wstrząs anafilaktyczny, septyczny, kardiogenny;
• niewydolność serca;
• zatorowość płucna;
• niedrożność w obrębie naczyń doprowadzających krew do nerek;
• leki obniżające przepływ przez nerki, np. sartany.

Do najczęstszych nerkowych przyczyn skąpomoczu należą:

• choroby kłębuszków nerkowych, w tym np. kłębuszkowe zapalenie nerek;
• ostre uszkodzenie cewek nerkowych;
• zakażenia bakteryjne (np. odmiedniczkowe zapalenie nerek), wirusowe (np. COVID-19) lub zakażenia grzybicze;
• choroby nowotworowe.

Do najczęstszych pozanerkowych przyczyn skąpomoczu należą:

• złogi, kamienie nerkowe;
• guz związany z chorobą nowotworową (np. nowotwory złośliwe narządów rodnych u kobiet;
• przerośnięty gruczoł krokowy w łagodnym przeroście gruczołu krokowego u mężczyzn.

Oliguria (skąpomocz): diagnostyka

Podczas wizyty u lekarza urologa warto omówić kwestie związane z ilością przyjmowanych płynów, przyjmowanymi lekami i suplementami, przebytymi niedawno chorobami oraz innymi towarzyszącymi objawami. Po przeprowadzeniu badania fizykalnego, na podstawie zebranych informacji, lekarz może zlecić badania dodatkowe w celu ustalenia przyczyny skąpomoczu.

Do podstawowych badań diagnostycznych w przypadku oligurii należą:

• badanie ogólne moczu - pozwala wykryć infekcje, krew, białko lub cukier w moczu;
• badania krwi - ocena stężenia kreatyniny i mocznika we krwi, które mogą wskazywać na niewydolność nerek;
• USG jamy brzusznej - obrazuje nerki i drogi moczowe, pozwala wykryć kamienie, guzy lub przeszkody w odpływie moczu;
• tomografia komputerowa - dokładniejsze badanie obrazowe, które może być zlecone w razie konieczności.

Leczenie skąpomoczu

Leczenie skąpomoczu zazwyczaj ma charakter objawowy i koncentruje się na eliminacji przyczyny, która wywołuje ten stan. Jeśli przyczyną jest odwodnienie spowodowane biegunką lub wymiotami, najpierw należy zająć się leczeniem podstawowej choroby, na przykład zatrucia, a następnie przystąpić do wyrównania wodno-elektrolitowego.

W przypadku, gdy problem wynika z zaburzeń odpływu moczu, niezależnie od tego, czy przyczyną są kamienie nerkowe, czy guz, może być konieczna interwencja chirurgiczna lub dalsza diagnostyka. Ważne jest, aby nie dopuścić do rozwoju choroby podstawowej i skonsultować się z lekarzem, ponieważ nawet łagodny przerost prostaty może prowadzić do całkowitego zatrzymania odpływu moczu.

W sytuacjach, gdy skąpomocz jest wynikiem infekcji, lekarz może zalecić stosowanie odpowiednich leków, takich jak antybiotyki. W przypadku, gdy skąpomocz jest spowodowany działaniem niektórych leków, konieczna może być ich zmiana.

Ważne jest, aby nie ignorować objawów skąpomoczu i zasięgnąć porady specjalisty, ponieważ wczesna diagnostyka i leczenie są kluczowe dla uniknięcia poważnych komplikacji zdrowotnych.

Skąpomocz u osób starszych

Skąpomocz najczęściej obserwuje się u osób starszych, chociaż może wystąpić w każdym wieku. Osoby w podeszłym wieku często nie piją wystarczającej ilości płynów, ponieważ nie odczuwają odpowiedniego pragnienia. W takich przypadkach zadbanie o odpowiednie nawodnienie może skutecznie rozwiązać problem. Należy jednak pamiętać, że u starszych pacjentów częściej występują poważne schorzenia, których objawem może być skąpomocz. Czasami uszkodzenie nerek nie daje żadnych objawów, poza właśnie skąpomoczem. Bez względu na wiek pacjenta, skąpomocz powinien być traktowany poważnie, a w przypadku jego wystąpienia zaleca się konsultację z lekarzem.