Co teraz pyli? Kalendarz alergika - zobacz jakie pyłki są teraz w powietrzu

Alergia na pyłki jest problemem, który dotyka znaczną część populacji. Znajomość kalendarza pylenia jest kluczowa w przygotowaniach do walki z alergią wziewną. Zachęcamy do zapoznania się z naszym artykułem, aby dowiedzieć się, jakie pyłki są aktualnie obecne w powietrzu.

Czym jest alergia?

Alergia to rezultat nadmiernej reakcji układu odpornościowego na kontakt z konkretnym alergenem – substancją, która jest zazwyczaj tolerowana przez zdrowe osoby. Dla osób uczulonych, alergeny mogą wywoływać objawy choroby alergicznej, podczas gdy dla innych są one nieszkodliwe. Pyłki roślin stanowią jedną z najczęstszych grup alergenów, a objawy alergii na te pyłki, znane jako pyłkowica, pojawiają się sezonowo, w czasie kwitnienia uczulających traw, drzew i chwastów. W przeciwieństwie do alergenów takich jak roztocza czy sierść zwierząt, które mogą występować przez cały rok, objawy pyłkowicy są ściśle związane z porą roku. Nasilenie symptomów jest bezpośrednio powiązane z poziomem stężenia pyłków w powietrzu oraz skutecznością zastosowanego leczenia. Wysokie stężenie pyłków w danym obszarze oraz silne objawy alergii mogą sugerować niewystarczającą efektywność stosowanej terapii.

Jakie są objawy alergii wziewnej?

Osoby zmagające się z alergią wziewną najczęściej odczuwają objawy kataru siennego, znanego również jako alergiczny nieżyt nosa. Objawy te zazwyczaj obejmują wodnisty wyciek z nosa, intensywne kichanie oraz uczucie swędzenia i zatkania nosa. Dodatkowo, alergia na pyłki może prowadzić do łzawienia oczu. Pacjenci z alergicznym nieżytem nosa często skarżą się na silne swędzenie, zaczerwienienie oraz łzawienie oczu, co może wskazywać na alergiczne zapalenie spojówek. U niektórych osób mogą wystąpić również objawy skórne, takie jak pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy czy atopowe zapalenie skóry (AZS). Alergia na pyłki może wpływać na jakość snu, prowadzić do uczucia zmęczenia, osłabienia oraz trudności w koncentracji. Objawy te mogą być bardzo uciążliwe i znacząco utrudniać codzienne życie, naukę oraz wykonywanie pracy, a także ograniczać aktywność fizyczną.

Czym jest kalendarz pylenia?

Kalendarz pylenia dostarcza informacji o okresach pylenia różnych roślin, podzielony jest na miesiące i uwzględnia stopień intensywności pylenia poszczególnych gatunków. To niezwykle przydatne źródło dla osób cierpiących na alergie na pyłki. Jeśli należysz do tej grupy, korzystając z kalendarza, możesz zredukować ryzyko wystąpienia objawów alergii oraz lepiej zaplanować leczenie. Polska została podzielona na cztery regiony, z których każdy charakteryzuje się odmiennym klimatem, co wpływa na czas oraz intensywność pylenia.

W południowo-zachodniej części kraju pylenie rozpoczyna się najwcześniej, natomiast najpóźniej występuje w północno-wschodnich regionach.

• Region I – najcieplejszy, gdzie pylenie traw i drzew zaczyna się jako pierwsze.

• Region II – obejmujący centralną i południową Polskę, gdzie pylenie następuje kilka dni później.

• Region III – obszar wybrzeża i wschodniej Polski, gdzie okres pylenia jest opóźniony o około 10 dni w stosunku do zachodnich regionów.

• Region IV – zwany „bieguna zimna” Polski, czyli Suwałki oraz tereny górskie przy południowej granicy; tu pylenie następuje nawet dwa tygodnie później.

Zaleca się rozpoczęcie przygotowań i terapii lekami antyhistaminowymi nawet 10 dni przed przewidywanym kontaktem z alergenami, co może pomóc w zapobieganiu objawom lub ich złagodzeniu. Środowisko, w którym żyjemy, ma ogromny wpływ na występowanie i nasilenie chorób alergicznych. Choć wydaje się, że osoby mieszkające na wsi są bardziej narażone na objawy alergii z powodu większej ilości terenów zielonych, to jednak zanieczyszczenie powietrza w miastach potęguje efekt uczulający. Pył zawieszony w miastach może zwiększać działanie alergenów, które są przenoszone przez cząsteczki obecne w smogu.

Sprawdź co teraz pyli

Badania pokazują, że kilka roślin jest odpowiedzialnych za większość przypadków alergii. Do najczęstszych alergenów należą:

• trawy (ich pyłki długo utrzymują się w powietrzu),

• brzoza (choć jej pyłki są obecne krótko),

• bylica,

• leszczyna,

• olsza,

• babka.

Najważniejszą grupą alergenów w Polsce są pyłki traw.

Co pyli w marcu?
W marcu intensywnie pylą drzewa, takie jak leszczyna i olsza. Pod koniec miesiąca zaczynają pylić brzoza i topola, przy czym ta ostatnia ma wyższe stężenie. W marcu nie występują jeszcze pyłki traw. Można również spotkać alergeny Cladosporium, ale w niewielkich ilościach.

Co pyli w kwietniu?
W kwietniu kończy się pylenie leszczyny i olszy, a w powietrzu pojawiają się wysokie stężenia pyłków brzozy i topoli, z maksymalnym natężeniem pylenia brzozy, co może być problematyczne dla wielu alergików. W drugiej połowie miesiąca zaczyna także pylić dąb. Trawy nadal nie pylą, ale stężenie zarodników Cladosporium i Alternaria wzrasta.

Co pyli w maju?
Na początku maja kończy się sezon pylenia brzozy, a intensywnie pylą dęby. To ostatni miesiąc z aktywnymi pyłkami drzew; w maju zaczynają także pylą trawy, a pod koniec miesiąca aktywność wykazują babka i szczaw. Zarodniki Cladosporium i Alternaria są nadal obecne, choć ich stężenie nie jest najwyższe.

Co pyli w czerwcu?
Czerwiec to czas intensywnego pylenia traw oraz szczawiu, a w powietrzu pojawia się dużo alergenów babki. Na koniec miesiąca zaczyna pylić komosa, a zarodniki Cladosporium i Alternaria osiągają swoje maksymalne stężenie.

Co pyli w lipcu?
W lipcu przez cały miesiąc pylą trawy (w pierwszej połowie miesiąca intensywniej), babka, szczaw oraz komosa. Bylica osiąga swoje maksymalne stężenie w drugiej połowie lipca, a zarodniki Cladosporium i Alternaria pozostają na wysokim poziomie.

Co pyli w sierpniu?
W sierpniu nadal pylą trawy, babka, szczaw oraz komosa. Stężenie alergenów bylicy jest bardzo wysokie przez cały miesiąc, a pod koniec sierpnia swoją aktywność rozpoczyna ambrozja. Zarodniki Cladosporium i Alternaria są nadal liczne.

Co pyli we wrześniu?
Wrzesień to ostatni miesiąc aktywności pyłków traw, babki, komosy i bylicy. Ambrozja pylą intensywnie, a alergeny szczawiu już nie występują. Mimo to, zarodniki Cladosporium i Alternaria pozostają aktywne przez resztę jesieni.

Testy alergiczne na uczulenie

W diagnostyce alergii na pyłki kluczowe są nie tylko wywiad lekarski i badanie fizykalne, ale także testy alergiczne, które pomagają zidentyfikować konkretny alergen wywołujący objawy. Najczęściej stosowane są testy skórne, znane jako punktowe testy skórne, oraz testy krwi, które mierzą stężenie przeciwciał IgE specyficznych dla danego alergenu. Coraz większą popularność zdobywa również diagnostyka molekularna, umożliwiająca dokładniejsze określenie profilu alergicznego pacjenta. Jest to szczególnie przydatne w przypadku osób z alergiami krzyżowymi, ponieważ pozwala na rozróżnienie między nadwrażliwością a reakcjami krzyżowymi różnych alergenów. U pacjentów z alergią wziewną diagnostyka ta może wspierać dobór odpowiedniej immunoterapii.

Objawy sezonowej alergii najczęściej są spowodowane przez rośliny wiatropylne, które produkują duże ilości mikroskopijnych ziaren pyłku. Te lekkie ziarna mogą być transportowane przez wiatr na znaczne odległości; na przykład jeden kwiat brzozy może wytworzyć nawet ponad 20 tysięcy ziaren pyłku, a jeden kwiatostan może zawierać do 5 milionów ziaren. Najwięcej pyłku uwalniane jest w suche, gorące i wietrzne dni, co może nasilać objawy alergii. Dodatkowo, alergia może być bardziej uciążliwa w miastach niż na wsi, częściowo z powodu zanieczyszczenia powietrza, które ułatwia przenikanie alergenów do dróg oddechowych. Oprócz pyłków roślinnych, także zarodniki pleśni mogą przyczyniać się do objawów sezonowej alergii.

Wpływ pylenia roślin na alergie pokarmowe

Alergia na pyłki może być związana z alergią pokarmową. Osoby uczulone na pyłek brzozy mogą doświadczać objawów alergicznych po spożyciu takich produktów jak: jabłka, gruszki, wiśnie, marchew, seler, soja oraz orzeszki ziemne. Tego rodzaju reakcja, określana jako alergia krzyżowa, wynika z podobieństw w strukturze alergenów zawartych w pyłku brzozy i wymienionych pokarmach. Najczęstszym objawem alergii krzyżowej jest zespół alergii jamy ustnej (ang. oral allergy syndrome, OAS), który objawia się lekkim obrzękiem oraz swędzeniem warg, podniebienia, języka, gardła lub uszu, a także chrypką.

U osób z alergią na brzozę, spożycie jabłek może wywołać objawy alergiczne. U około 10% pacjentów z OAS może wystąpić nawet groźny dla życia wstrząs anafilaktyczny, dlatego osoby te powinny mieć przy sobie auto- lub ampułkostrzykawki z adrenaliną. Charakterystyczne dla reakcji krzyżowej jest to, że objawy pojawiają się szybko, zazwyczaj w ciągu 15 minut po spożyciu uczulającego pokarmu. W wielu przypadkach gotowanie lub pieczenie owoców i warzyw może pomóc w zapobieganiu wystąpieniu objawów OAS.

Objawy reakcji krzyżowej mogą obejmować również pokrzywkę, atopowe zapalenie skóry oraz dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak biegunka, nudności czy wymioty.

Pylenie traw

W Polsce rośnie około 200 gatunków traw, które są najczęstszą przyczyną objawów alergii na pyłki u Polaków. Wśród nich znajdują się m.in. kupkówka pospolita, wiechlina łąkowa oraz tymotka. Z powodu dużego podobieństwa budowy alergenów, specjaliści klasyfikują trawy jako jedną grupę w kalendarzu i mapie pylenia, do której zaliczają także zboża. Spośród zbóż, największe znaczenie w wywoływaniu objawów alergicznych ma żyto. Osoby uczulone na pyłki traw mogą również doświadczać reakcji alergicznych po spożyciu produktów takich jak otręby, mąka zbóżowa, a także suche nasiona roślin strączkowych i pomidory, co jest wynikiem reakcji krzyżowych.

Pylenie chwastów

Chwasty, które mogą wywoływać alergie, to m.in. bylica, babka, szczaw, pokrzywa, komosa oraz ambrozja. Pyłek bylicy jest trzecią najczęstszą przyczyną alergii wziewnej w Polsce. Osoby uczulone na ten chwast mogą doświadczać objawów alergicznych, takich jak katar sienny, zapalenie spojówek czy objawy astmy, a także reakcji po spożyciu niektórych ziół, przypraw (np. kolendry), selera, pietruszki czy marchwi.

W ostatnich latach rośnie zainteresowanie polskich alergologów ambrozją, ponieważ jej alergeny są najczęstszym powodem pyłkowicy w Stanach Zjednoczonych. Reakcje krzyżowe są powszechne, co oznacza, że osoby uczulone na pyłki chwastów mogą również reagować na niektóre pokarmy.

Stężenie pyłku a wiosenne burze

Panuje powszechne przekonanie, że deszcz "zmywa" pyłki roślin z powietrza, co sprawia, że alergicy często spacerują po opadach deszczu i burzy, nawet w sezonie intensywnego pylenia. Jednak najnowsze badania przeprowadzone na Uniwersytecie Iowa obalają ten mit. Analizowano ilość ziaren pyłku oraz ich submikronowych fragmentów w powietrzu po deszczu, burzy, a nawet tornadzie. Wyniki wykazały, że chociaż poziom ziaren pyłku się zmniejsza, to w powietrzu pozostają fragmenty pyłku o mniejszych rozmiarach. Ich wysokie stężenie utrzymuje się od 2,5 do 11 godzin po opadach. Te drobne cząsteczki mogą również wywołać reakcje alergiczne. Dlatego osoby cierpiące na alergie powinny unikać spacerów podczas deszczu i burzy oraz przez kilka godzin po ich ustąpieniu.

Leczenie alergii na pyłki

Terapia alergii wziewnej opiera się na unikaniu kontaktu z alergenami, łagodzeniu objawów oraz ewentualnym odczulaniu (immunoterapii). W leczeniu objawów alergii najczęściej stosuje się leki antyhistaminowe, które można podawać doustnie lub donosowo. U pacjentów z powodzeniem stosuje się również immunoterapię swoistą, która polega na stopniowym przyzwyczajaniu organizmu do alergenu. Kwalifikacja do immunoterapii odbywa się na podstawie analizy wskazań i przeciwwskazań przez lekarza.

Warto zaznaczyć, że jeden kwiat brzozy może wytwarzać do 20 tysięcy ziaren pyłku. Dzięki odczulaniu możliwe jest znaczne złagodzenie lub całkowite ustąpienie objawów pyłkowicy, a także zapobieganie nowym uczuleniom. Ta metoda leczenia wspiera również zapobieganie astmie oskrzelowej u pacjentów z alergicznym nieżytem nosa.

Unikanie kontaktu z alergenami jest kluczowym elementem terapii, choć nie zawsze jest to wykonalne. Śledzenie mapy pylenia różnych roślin pomaga przewidzieć i odpowiednio przygotować się na kontakt z alergenem. Ponadto, znajomość narażenia na uczulające pyłki w danym czasie ułatwia ocenę skuteczności leczenia. Objawy o niewielkim nasileniu przy wysokim stężeniu danego alergenu w powietrzu sugerują dużą efektywność stosowanej terapii; w przeciwnym razie warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym.