Sprawdź nasz poradnik o zdrowiu
Szybka dostawa z 
Szukaj
Czym jest progesteron? Badanie, normy, niedobór, nadmiar, interpretacja wyników badania
Progesteron to jeden z kluczowych hormonów płciowych występujących u kobiet, odgrywający istotną rolę w regulacji cyklu miesiączkowego oraz procesach związanych z płodnością i ciążą. Oznaczenie poziomu progesteronu we krwi stanowi ważny element diagnostyczny – pomaga ocenić funkcjonowanie układu rozrodczego, wykryć przyczyny zaburzeń owulacji czy trudności z zajściem w ciążę, a także monitorować jej przebieg.
Czym jest progesteron?
Progesteron to jeden z najważniejszych żeńskich hormonów płciowych, który pełni kluczową rolę w regulacji cyklu rozrodczego i utrzymaniu ciąży. Jego produkcja zachodzi głównie w ciałku żółtym, powstającym w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego – czyli w okresie następującym po owulacji, a kończącym się tuż przed menstruacją, który zazwyczaj trwa około 14 dni.
Oprócz jajników, progesteron wytwarzany jest również w innych strukturach organizmu, takich jak kora nadnerczy, jądra, łożysko oraz centralny układ nerwowy. Hormon ten działa poprzez wiązanie się z odpowiednimi receptorami progesteronowymi obecnymi w komórkach wielu tkanek, co wpływa na liczne procesy fizjologiczne.
Zarówno niedobór, jak i nadmiar progesteronu mogą zakłócać prawidłowe funkcjonowanie organizmu, prowadząc do rozmaitych objawów związanych z układem hormonalnym i rozrodczym.
Jakie są funkcje progesteronu?
Progesteron, produkowany w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego, odgrywa kluczową rolę w procesie zagnieżdżenia zarodka w błonie śluzowej macicy. Hormon ten wspiera również utrzymanie ciąży oraz wpływa na właściwości śluzu szyjkowego, ograniczając jego przepuszczalność dla plemników, co stanowi naturalną barierę w drogach rodnych.
Spadek poziomu progesteronu prowadzi do złuszczania się endometrium, co oznacza początek menstruacji i przejście do fazy folikularnej. Ta faza, w przypadku typowego 28-dniowego cyklu, trwa średnio około 14 dni i kończy się owulacją. Po uwolnieniu komórki jajowej stężenie progesteronu we krwi ponownie wzrasta, co potwierdza zajście owulacji.
Utrzymanie prawidłowego poziomu progesteronu jest również istotne dla ograniczenia kurczliwości mięśnia macicy, co zapobiega przedwczesnym skurczom. Działanie progesteronu jest regulowane m.in. przez hormon luteinizujący (LH), produkowany przez przysadkę mózgową, który odpowiada za stymulację jego wydzielania po owulacji.
Kiedy badać poziom progesteronu?
Oznaczenie poziomu progesteronu jest często wykonywane w ramach diagnostyki ginekologiczno-endokrynologicznej, zwłaszcza w przypadku trudności z zajściem w ciążę lub w przebiegu leczenia niepłodności. Pomiar tego hormonu płciowego znajduje również zastosowanie w ocenie ryzyka ciąży pozamacicznej, a także w sytuacjach związanych ze zwiększonym prawdopodobieństwem poronienia.
U kobiet będących w ciąży progesteron bywa badany w celu ustalenia przyczyny obumarcia płodu lub wcześniejszych poronień. W przypadku pacjentek starających się o dziecko, możliwe jest także codzienne monitorowanie stężenia progesteronu, co pomaga w precyzyjnym określeniu dnia owulacji oraz w analizie przebiegu cyklu miesiączkowego. Takie postępowanie może wspomagać planowanie ciąży i zwiększać szanse na jej powodzenie.
Jak objawia się niedobór progesteronu?
Badanie poziomu progesteronu jest zalecane w sytuacjach, gdy istnieje podejrzenie jego niedoboru w organizmie. Obniżone stężenie tego hormonu płciowego może prowadzić do szeregu objawów, które zaburzają prawidłowe funkcjonowanie układu hormonalnego i rozrodczego.
Do najczęstszych symptomów należą:
-
nieregularne cykle miesiączkowe lub całkowity brak miesiączki,
-
nagłe wahania nastroju,
-
uczucie lęku i wewnętrznego niepokoju,
-
obniżenie nastroju z tendencją do depresji,
-
przewlekłe zmęczenie i osłabienie.
Wystąpienie takich objawów może wskazywać na konieczność przeprowadzenia badania stężenia progesteronu, które pozwala na ocenę równowagi hormonalnej i wsparcie dalszej diagnostyki.
Jak się przygotować do badania progesteronu?
Badanie poziomu progesteronu nie wymaga szczególnego przygotowania ze strony pacjentki. Warto jednak pamiętać, że ten hormon płciowy wykazuje tzw. dobowe wahania stężenia, co oznacza, że jego poziom może się różnić w zależności od pory dnia. Aby uzyskać wiarygodne i porównywalne wyniki, zaleca się pobranie próbki krwi żylnej zawsze o zbliżonej godzinie.
Na rezultat badania może również wpływać faza cyklu miesiączkowego, dlatego ważne jest, aby krew została pobrana w odpowiednim dniu cyklu, zgodnie z zaleceniem specjalisty. Dodatkowo niektóre leki hormonalne lub inne stosowane preparaty mogą modyfikować poziom progesteronu, dlatego może być konieczne ich czasowe odstawienie lub zmiana terminu przyjęcia, zgodnie z instrukcją lekarza prowadzącego.
Normy progesteronu
Poziom progesteronu u kobiet podlega naturalnym zmianom i jest ściśle uzależniony od etapu cyklu menstruacyjnego. Wyróżnia się trzy główne fazy cyklu: folikularną, okołoowulacyjną oraz lutealną, a każda z nich charakteryzuje się innymi wartościami referencyjnymi dla tego hormonu płciowego.
Normy stężenia progesteronu u kobiet:
-
faza folikularna: 0,28–0,72 ng/ml,
-
faza okołoowulacyjna: 0,64–1,63 ng/ml,
-
faza lutealna: 4,71–18,0 ng/ml.
W okresie fazy lutealnej, gdy w jajniku powstaje ciałko żółte, obserwuje się znaczny wzrost poziomu progesteronu. To właśnie wtedy błona śluzowa macicy przygotowuje się na ewentualne zagnieżdżenie zarodka, gromadząc niezbędne składniki odżywcze potrzebne do wczesnego rozwoju zapłodnionej komórki jajowej. Ten etap jest kluczowy dla utrzymania potencjalnej ciąży i prawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego.
Gdy progesteron poniżej normy
Obniżony poziom progesteronu może prowadzić do szeregu nieprawidłowości związanych z cyklem miesiączkowym. Do najczęstszych objawów należą: brak miesiączki (amenorrhea), obfite krwawienia menstruacyjne (menorrhagia) oraz rzadko występujące miesiączki (oligomenorrhoea). U kobiet z niedoborem tego hormonu płciowego często obserwuje się również bolesne miesiączkowanie (dysmenorrhea), wynikające z nadmiernych skurczów macicy i towarzyszącego im silnego bólu w podbrzuszu.
W przypadku krwotocznych miesiączek krwawienie może trwać ponad siedem dni lub wiązać się z utratą ponad 80 ml krwi, co znacząco wpływa na codzienne funkcjonowanie. Rzadkie miesiączkowanie charakteryzuje się znacznymi przerwami między kolejnymi cyklami, natomiast całkowity brak miesiączki może być również objawem chorób ogólnoustrojowych lub zaburzeń w obrębie układu rozrodczego.
Niedobór progesteronu może również objawiać się poprzez nadmierne wypadanie włosów oraz przesuszenie skóry. Stan ten ma szczególne znaczenie u kobiet planujących ciążę, ponieważ niskie stężenie progesteronu może utrudniać zajście w ciążę i jej utrzymanie.
Co gdy mamy nadmiar progesteronu?
Zbyt wysoki poziom progesteronu w organizmie może manifestować się poprzez takie objawy jak obrzęki, widoczne żylaki oraz zatrzymywanie wody w tkankach. Tego typu zmiany mogą być związane z różnymi stanami chorobowymi, w tym z niewydolnością wątroby, zespołem policystycznych jajników (PCOS), a także z rzadziej występującymi schorzeniami, jak zespół nadnerczowo-płciowy.
Podwyższone stężenie progesteronu we krwi może być również konsekwencją obecności torbieli jajnika lub zmian nowotworowych obejmujących nadnercza bądź jajniki. Z tego względu interpretacja wyników powinna uwzględniać szerszy kontekst kliniczny i być częścią kompleksowej diagnostyki hormonalnej.
Ile kosztuje badanie progesteronu?
W sytuacji, gdy na badanie poziomu progesteronu skierowanie wystawi odpowiedni specjalista – taki jak ginekolog, endokrynolog lub androlog – koszt analizy może zostać pokryty w ramach refundacji przez NFZ. Jeżeli jednak pacjentka zdecyduje się na wykonanie testu prywatnie, należy liczyć się z wydatkiem rzędu 40–50 złotych.
Warto pamiętać, że wynik badania progesteronu powinien być zawsze skonsultowany z lekarzem, który uwzględni nie tylko uzyskane stężenie hormonu, ale również całościowy obraz kliniczny, dotychczasowy wywiad zdrowotny oraz indywidualne okoliczności pacjentki. Tylko w ten sposób możliwa jest trafna interpretacja oraz właściwa decyzja terapeutyczna.
Przeczytaj również:
Jak dbać o siebie w ciąży? Porady dla przyszłych mam Infekcje i podrażnienia intymne. Jakie mogą mieć skutki? Choroba Hashimoto: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie Ciąża i macierzyństwo – rola karmienia piersią Szybkie i najważniejsze informacje na temat nadczynności tarczycySprawdź ofertę naszej apteki!
Nie trać czasu i energii na stanie w kolejce w aptece. Przejdź na naszą stronę apteki internetowej już teraz i ciesz się korzyściami zakupów online.
Przejdź do apteki
Redakcja
aptek
Codzienna
O Autorze
Inne publikacje
Infekcje i podrażnienia intymne. Jakie mogą mieć skutki?
Autor
Redakcja aptek Codzienna
Choroba Hashimoto: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Autor
Paulina Korzeniewska
Szukasz porady farmaceuty?
Farmaceuta odpowie na Twoje pytanie w zakresie zdrowia, doboru leków lub ich dawkowania.
Zapytaj farmaceutę
Artykuły zamieszczone na blogu apteki internetowej Codzienna nie stanowią porady medycznej, ani opinii farmaceuty, lekarza lub dietetyka dostosowanej do indywidualnej sytuacji pacjenta. Udostępnione informacje stanowią jedynie generalne zalecenia, które nie mogą stanowić wyłącznej podstawy do stosowania określonej terapii, zmiany nawyków, dawkowania produktów leczniczych, itp. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających wpływ na życie, zdrowie lub samopoczucie należy skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, w celu otrzymania zindywidualizowanej porady.