Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne - które lepsze i jak działają?

Antykoncepcja hormonalna ma długą historię, sięgającą czasów starożytnych, a jej metody były doskonalone w miarę postępu medycyny. Rodzaje antykoncepcji hormonalnej różnią się nie tylko formą podania, taką jak tabletki, plastry, krążki, zastrzyki, implanty czy wkładki, ale także składem hormonalnym.

Każdy typ tabletek antykoncepcyjnych oferuje różne dawki hormonów, dlatego lekarz jest w stanie dobrać najodpowiedniejszą metodę na podstawie szczegółowego wywiadu oraz badań hormonalnych. Tabletki antykoncepcyjne dzielą się na jednoskładnikowe i dwuskładnikowe, a te ostatnie można klasyfikować dalej na jedno-, dwu- i trzyfazowe. Dowiedz się dlaczego tabletki te zawierają dwa rodzaje syntetycznych hormonów oraz jak ich działanie może wpływać na Twoje zdrowie, nie tylko w kontekście zapobiegania niechcianej ciąży.

Jak działają tabletki antykoncepcyjne?

Tabletki antykoncepcyjne to jedna z dwóch najczęściej wybieranych metod zapobiegania niechcianej ciąży w Polsce. Według szacunków korzysta z nich około 16% Polek, podczas gdy blisko 50% kobiet nie stosuje żadnej formy antykoncepcji. Nic dziwnego, ponieważ tabletki te charakteryzują się wysoką skutecznością, sięgającą nawet 99%, są łatwo dostępne i często wykorzystywane w terapii innych problemów zdrowotnych, takich jak trądzik, ból miesiączkowy, nasilone lub nieregularne krwawienia maciczne, zespół napięcia przedmiesiączkowego, zespół policystycznych jajników oraz endometrioza.

Różnice pomiędzy jedno- i dwu- składnikowymi tabletkami antykoncepcyjnymi

Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe zawierają wyłącznie progestagen, który jest pochodną progesteronu. Ich główną zaletą jest to, że mogą być stosowane przez kobiety karmiące piersią oraz te, które nie chcą lub nie mogą przyjmować estrogenów. Działanie tych tabletek polega głównie na hamowaniu owulacji, a także na zwiększeniu lepkości śluzu w szyjce macicy, co skutecznie utrudnia zapłodnienie. Z kolei tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe zawierają dwa rodzaje żeńskich hormonów: progestagen oraz estrogen. Ich mechanizm działania również opiera się na hamowaniu owulacji, ale dodatkowo powodują zmiany w endometrium (błonie śluzowej macicy), co sprawia, że nie jest ono odpowiednio przygotowane na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. Ponadto mogą wpływać na zmiany w śluzie szyjkowym, który staje się nieprzepuszczalny dla plemników.

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe jednofazowe

Tabletki antykoncepcyjne jednofazowe zawierają 21 lub 24 identyczne tabletki w blistrze, charakteryzujące się jednolitą barwą i tym samym składem. W porównaniu do innych dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych, te mają najniższą dawkę hormonów. Jednofazowe tabletki antykoncepcyjne są często przepisywane przez ginekologów i mogą być zalecane kobietom w młodszym wieku, a także nieródkom oraz kobietom, które już mają dzieci, ale nie karmią ich piersią.

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe dwufazowe

W przypadku tabletek dwufazowych każda tabletka w blistrze zawiera identyczną ilość syntetycznego estrogenu, natomiast różni się stężeniem syntetycznego odpowiednika progesteronu, znanego jako progestagen. Taki podział hormonów jest uważany za najbardziej zbliżony do naturalnego cyklu miesiączkowego kobiety, chociaż ten typ antykoncepcji nie jest powszechnie przepisywany.

W pierwszej fazie cyklu, pierwsze 11 tabletek zazwyczaj ma różowy kolor i charakteryzuje się niższym stężeniem progestagenu. Natomiast tabletki stosowane w drugiej fazie cyklu mają biały kolor i zawierają wyższe stężenie progestagenu niż te z pierwszej fazy. Regularność w przyjmowaniu tych tabletek jest kluczowa, ponieważ ich skuteczność znacząco maleje, jeśli kolejna dawka zostanie przyjęta z opóźnieniem większym niż 6 godzin.

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe trzyfazowe

W opakowaniu tych tabletek znajdują się trzy różne rodzaje, co wiąże się z trzema odmiennymi stężeniami zarówno progestagenu, jak i estrogenu. Przykładowa kombinacja może obejmować: 6 beżowych tabletek, 5 białych tabletek oraz 10 pomarańczowych (lub ciemnożółtych) tabletek.

Stosowanie trójfazowych tabletek antykoncepcyjnych wymaga szczególnej uwagi, ponieważ przestrzeganie instrukcji zawartych w ulotce jest kluczowe. Dotyczy to zarówno momentu przyjmowania, jak i dnia, w którym należy rozpocząć nowy blister. Ten typ tabletek najczęściej zaleca się kobietom w okresie okołomenopauzalnym lub tym, które doświadczają niepożądanych reakcji na inne formy antykoncepcji. Mimo że są one najdroższe spośród dostępnych opcji, wiele kobiet docenia ich skuteczność w łagodzeniu objawów związanych z nieregularnymi cyklami oraz bolesnymi miesiączkami.

Jak tabletki antykoncepcyjne chronią przed zajściem w ciążę

Tabletki hormonalne dwuskładnikowe zawierają nie tylko progestagen, ale również estrogen, co sprawia, że ich działanie jest wieloaspektowe. Oprócz hamowania owulacji i zagęszczania śluzu szyjkowego te hormony uniemożliwiają dojrzewanie pęcherzyka Graafa, a tym samym powstawanie komórki jajowej. Warto jednak pamiętać, że tabletki antykoncepcyjne nie zapewniają ochrony przed chorobami wenerycznymi. Najlepszym sposobem na zabezpieczenie przed chorobami przenoszonymi drogą płciową są prezerwatywy.

Stosowanie antykoncepcji doustnej nie wyklucza użycia prezerwatyw, co może zapewnić dodatkowe zabezpieczenie. Należy jednak zaznaczyć, że nie wszystkie kobiety mogą korzystać z dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych. Istnieją zarówno bezwzględne, jak i względne przeciwwskazania do ich stosowania.

Pora stosowania dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych

W przypadku tabletek dwuskładnikowych nie ma tak rygorystycznych wymagań dotyczących punktualności jak w przypadku tabletek jednoskładnikowych. Ważne jest, aby były one przyjmowane codziennie, a dopuszczalne są nawet kilkugodzinne odstępy. Regularność w ich zażywaniu jest istotna, ale nie musi być tak precyzyjna jak w przypadku tabletek jednoskładnikowych.

Przeciwwskazania do zażywania DTA (doustna tabletka antykoncepcyjna)

Istnieje szereg bezwzględnych przeciwwskazań do stosowania dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych (DTA), które należy wziąć pod uwagę:

1. zakrzepowe zapalenie żył i zatorowość płucna (ŻChZZ), w tym obciążający wywiad rodzinny dotyczący tych schorzeń oraz objawy sugerujące dziedziczną skłonność do zakrzepicy żylnej;
2. choroby naczyń mózgowych, niedrożność naczyń wieńcowych lub historia przebycia tych schorzeń oraz stany, które mogą prowadzić do ich wystąpienia;
3. znaczne upośledzenie czynności wątroby. Przyjmowanie egzogennych hormonów płciowych jest zabronione u pacjentek z zapaleniem wątroby, aż do momentu normalizacji wyników badań funkcji wątroby;
4. choroba wieńcowa lub historia choroby naczyń mózgowych;
5. migreny z aurą;
6. cukrzyca z powikłaniami naczyniowymi;
7. rozpoznanie lub podejrzenie raka piersi;
8. niewyjaśnione patologiczne krwawienia z dróg rodnych;
9. potwierdzenie lub podejrzenie ciąży;
10. palenie tytoniu przez kobiety powyżej 35. roku życia; za niepalącą uważa się kobietę, która nie pali przez co najmniej 6 do 12 miesięcy. Kobiety stosujące nikotynową terapię zastępczą (np. plastry, gumy) są uznawane za palące;
11. wyraźnie zwiększone stężenie cholesterolu lub triglicerydów w surowicy;
12. niekontrolowane nadciśnienie tętnicze.

Skutki uboczne: tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe

Stosowanie dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych wiąże się z ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych. Te tabletki, uwalniając dodatkowe hormony do organizmu kobiety, mogą zaburzać naturalną równowagę hormonalną, co prowadzi do niepożądanych efektów. Przyjmowanie pigułek dwuskładnikowych może skutkować przyrostem masy ciała, często spowodowanym zatrzymywaniem wody w organizmie. Do możliwych działań niepożądanych należą:

• zaburzenia samopoczucia, takie jak nerwowość i płaczliwość;
• obniżone libido;
• objawy somatyczne, w tym nudności i wymioty;
• problemy z cyklem menstruacyjnym, takie jak skąpe miesiączki lub dodatkowe krwawienia;
• nadciśnienie tętnicze;
• powikłania naczyniowo-sercowe oraz choroba niedokrwienna serca;
• niewłaściwie dobrane tabletki mogą prowadzić do wystąpienia trądziku.