Co to są parabeny i czy należy ich unikać?

Konserwanty spełniają ważną rolę w każdej recepturze kosmetycznej. Odpowiadają za trwałość, jakość i bezpieczeństwo kosmetyku. Do tej grupy związków należą parabeny. Na temat bezpieczeństwa ich stosowania istnieje wiele sprzecznych teorii. W tym artykule dowiesz się czym są parabeny i czy należy ich unikać.

Parabeny- czy należy ich unikać?

Parabeny należą do grupy związków chemicznych stosowanych jako środki konserwujące. Konserwanty to substancje przedłużające trwałość produktów kosmetycznych oraz hamujące rozwój drobnoustrojów często chorobotwórczych. Dotyczy to zarówno zachowania czystości mikrobiologicznej na etapie produkcji kosmetyku jak i jego użytkowania. Konserwanty stanowią niezbędny element każdej receptury kosmetycznej.

Ze względu na wiele sprzecznych opinii dotyczącej bezpieczeństwa stosowania parabenów należą one do najbardziej przebadanej grupy konserwantów. Badania potwierdzają, że w dopuszczalnych stężeniach spełniają swoją funkcję ochronną i są całkowicie bezpieczne dla organizmu. Nie ma aktualnie naukowych podstaw do zaprzestania stosowania parabenów i unikania stosowania produktów, w których zostały użyte jako konserwanty.

Co to są parabeny?

Parabeny, inaczej nipaginy to estry kwasu p-hydroksybenzoesowego. W zależności od struktury cząsteczki parabeny różnią się od siebie właściwościami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi jak siła działania przeciwdrobnoustrojowego czy rozpuszczalność. Już od ponad 70 lat są wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym oraz spożywczym. Niektóre parabeny występują naturalnie w naturze np. w borówce amerykańskiej. Z uwagi na ich skuteczność i bezpieczeństwo należą do najszerzej stosowanych konserwantów. Wykazują aktywność przeciwdrobnoustrojową w szerokim zakresie pH i temperatury. Działają przeciwgrzybiczo i przeciwbakteryjnie, większą aktywność wykazują przeciw bakteriom Gram-dodatnich niż Gram-ujemnych. Największą skuteczność uzyskuje się poprzez zastosowanie mieszaniny parabenów, a w szczególności metyl- i propylparabenu, ze względu na synergizm ich działania.

Parabeny wykorzystywane są do konserwacji:

• kosmetyków (m.in. kremy, kosmetyki do makijażu, szampony, mydła, preparaty przeciw poceniu się)
• leków (kremy, maści, krople do oczu)
• produktów spożywczych (napoje, gotowa żywność)

Kosmetyki pozbawione parabenów to najczęściej kosmetyki naturalne oraz kosmetyki ekologiczne, w których są stosowane naturalne konserwanty jak olejki eteryczne i ekstrakty roślinne o działaniu antyseptycznym. Jednak ich działanie konserwujące nie jest aż tak dobrze przebadane jak w przypadku parabenów, gdyż nie są one typowymi konserwantami.

Rodzaje parabenów

Na etykietach kosmetyków, leków czy niektórych produktów spożywczych parabeny występują pod nazwami INCI:

• Methylparaben
• Ethylparaben
• Propylparaben
• Butylparaben
• Potassium Methylparaben
• Potassium Ethylparaben
• Potassium Propylparaben
• Potassium Butylparaben
• Sodium Methylparaben
• Sodium Ethylparaben
• Sodium Propylparaben
• Sodium Butylparaben

Regulacje prawne

Stosowanie parabenów w produktach kosmetycznych jest regulowane przepisami prawa. Odpowiednie regulacje prawne zostały opublikowane w Rozporządzeniu Parlamentu i Rady 1223/2009 z dn. 30 listopada 2009 r. dotyczącego produktów kosmetycznych oraz w Rozporządzeniu Komisji UE 358/2014 z dn. 10 kwietnia 2014 r. Według przepisów parabeny są dozwolone do stosowania w odpowiednich stężeniach.

Kwas 4-hydroksybenzoesowy oraz jego estry metylowe i etylowe i ich sole mogą być bezpiecznie wykorzystywane w produktach kosmetycznych w maksymalnym stężeniu 0,4% dla pojedynczego związku i 0,8% dla ich mieszaniny. Mogą być dodawane do wszystkich produktów kosmetycznych. Natomiast 4-hydroksybenzoesan butylu i 4-hydroksybenzoesan propylu i ich sole mogą być stosowane we wszystkich produktach kosmetycznych z wyjątkiem produktów niespłukiwanych do stosowania w okolicach podpieluszkowych u dzieci poniżej 3 roku życia. Maksymalne stężenie w produkcie gotowym wynosi 0,14% dla sumy poszczególnych stężeń oraz 0,8% dla ich mieszaniny.

Ze względu na brak badań dotyczących bezpieczeństwa całkowicie zabronione jest stosowanie parabenu izopropylu, parabenu izobutylu, parabenu fenylu, parabenu benzylu i parabenu pentylu.

Szkodliwość konserwantów

Konserwanty są niezbędnym elementem każdej receptury kosmetycznej. Kosmetyk pozbawiony konserwantów ma zdecydowanie krótszy termin przydatności. Jest on trwały od 8 do 14 dni w zależności od warunków przechowywania i zastosowanego opakowania. Natomiast jeśli jest przechowywany w lodówce swoją świeżość zachowuje do 21 dni. W produkcie bez konserwantów mogą znajdować się substancje, których działaniem nie jest konserwowanie, a jest to jedynie ich dodatkowa właściwość, przez co nie stanowią odpowiedniej ochrony. Nie zastosowanie konserwantu może wiązać się z ryzykiem zainfekowania kosmetyku chorobotwórczymi drobnoustrojami co stanowi ryzyko dla zdrowia. Należy także zwrócić uwagę na to, że masowa produkcja kosmetyków bez konserwantów nie jest w praktyce możliwa. Wpływ mają na to bardzo krótki okres stabilności produktu jak i wysokie koszty gotowego kosmetyku.

W przypadku wszystkich substancji konserwujących istnieje ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Wybór kosmetyku jest kwestią indywidualną. Warto więc poznać działanie konserwantów i świadomie wybierać kosmetyki kierując się aktualnymi wynikami badań.

Czy parabeny szkodzą zdrowiu?

Parabeny stanowią przedmiot licznych badań i dyskusji. Pomimo że aktualne badania potwierdzają ich bezpieczeństwo i skuteczność to nadal istnieje wiele kontrowersji dotyczących ich stosowania w kosmetykach. Wykazano, że parabeny są nietoksyczne, niekancerogenne i nieteratogenne. Obawy wywołuje ich działanie estrogenne oraz potencjał drażniący. Parabeny są bardzo dobrze tolerowane przez skórę i uważa się je za bardzo słabe alergeny, natomiast jak w przypadku każdej substancji chemicznej istnieje ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej. Potencjał drażniący jest dość niski, ale w przypadku skóry uszkodzonej lub bardzo wrażliwej jest on możliwy. Reakcje alergiczne mają zazwyczaj łagodny przebieg i szybko ustępują.

Czy parabeny są rakotwórcze?

W 2003 r. ukazała się publikacja Dr Phillippy Darbre z Uniwersytetu w Reading w Wielkiej Brytanii, na temat śladowych ilości parabenów zidentyfikowanych w tkance nowotworowej piersi. Na podstawie tych informacji media rozpowszechniły mylną teorię o rzekomym związku antyperspirantów z występowaniem raka piersi u kobiet. Liczne badania przeprowadzone później na dużej liczbie osób udowodniły brak związku pomiędzy występowaniem raka piersi a stosowaniem antyperspirantów konserwowanych parabenami. Należy więc traktować ten pogląd jako mit. Przemawia za tym opinia instytucji zajmujących się badaniem przyczyn powstawania nowotworów. Ponadto parabeny bardzo rzadko są stosowane do konserwowania antyperspirantów z powodu na niskie pH tego typu produktów.

Parabeny a zaburzenia gospodarki hormonalnej

Parabeny posiadają zdolność wiązania się z receptorami estrogenowymi i są ich agonistami, czyli posiadają pewną aktywność estrogenową. Wykazano jednak, że działanie estrogenne tych związków jest bardzo niskie. Ich siła działania jest od 1000 do 1000000 razy mniejsza niż naturalnego estrogenu. Ponadto z przeprowadzonych dotychczas badań wynika, że parabeny słabo przenikają przez barierę naskórkową i nie kumulują się w tkankach. Niewielkie ilości parabenów, które przeniknęłyby do krwioobiegu są bardzo szybko metabolizowane. W wyniku tego procesu powstaje kwas p-hydroksybenzoesowy, który nie posiada żadnych właściwości estrogennych i jest bardzo szybko usuwany z organizmu.