Szybka dostawa z 
Szukaj
Dlaczego niektóre leki są tylko na receptę? Co warto o nich wiedzieć?
Każdy lek posiada kategorię dostępności. Niektóre leki dostępne są bez recepty, a inne tylko na receptę. Zdarza się, że lek z tą samą substancją czynną jest dostępny zarówno bez recepty, jak i na receptę. Czym one się różnią? Co wpływa na rodzaj dostępności leku? Kto o tym decyduje? Dowiesz się więcej czytając poniższy artykuł przygotowany przez pracownika naszej apteki.
Definicja leku - czym jest lek?
Lek (produkt leczniczy) to substancja lub mieszanina substancji, przedstawiana jako posiadająca właściwości zapobiegania lub leczenia chorób występujących u ludzi lub zwierząt, lub podawana w celu postawienia diagnozy, lub w celu przywrócenia, poprawienia lub modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu poprzez działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne.
Kategorie dostępności leków
Według przepisów Prawo Farmaceutyczne wyróżnia pięć kategorii dostępności leków:
- leki OTC, wydawane bez przepisu lekarza,
- leki Rp, wydawane z przepisu lekarza,
- leki Rpz, wydawane z przepisu lekarza do zastrzeżonego stosowania,
- leki Rpw, wydawane z przepisu lekarza, zawierające środki odurzające lub substancje psychotropowe,
- leki Lz, stosowane wyłącznie w lecznictwie zamkniętym (szpitale, hospicja).
Czym są leki na receptę?
Leki na receptę zawierają substancje zwykle silnie działające. Decyzję o konieczności ich stosowania i wysokości ich dawki podejmuje lekarz wystawiający receptę. W niektórych przypadkach recepta może być wypisana przez farmaceutę lub pielęgniarkę posiadającą kwalifikację do wystawiania recept. Leki na receptę są wydawane w aptekach z przepisu lekarza. Farmaceuta, realizując receptę, opiera się na obowiązujących przepisach prawnych, które warunkują ilość wydanego jednorazowo leku. Decyzję o odpłatności leku podejmuje lekarz na podstawie schorzenia i dokumentacji medycznej pacjenta.
Dlaczego większość leków jest dostępna wyłącznie na receptę?
O tym, czy lek jest na receptę, czy nie, decyduje przede wszystkim substancja w nim zawarta i jej indeks terapeutyczny. Każda substancja czynna zawarta w leku charakteryzuje się skutecznością w określonym przedziale dawki. Mniejsza dawka leku może okazać się nieskuteczna, natomiast zbyt duża dawka będzie toksyczna dla pacjenta. Stosunek dawki toksycznej do dawki terapeutycznej nosi nazwę indeksu terapeutycznego, który jest ważnym parametrem przy dobieraniu skutecznej dawki leczniczej. Wiele leków, będących w powszechnym użytku, posiada dawkę terapeutyczną nieznacznie różniącą się od dawki toksycznej. Ta cecha jest decydująca czy dany lek jest na receptę, czy bez.
W chorobach przewlekłych, takich jak np. cukrzyca, nadciśnienie, hipercholesterolemia czy zakrzepica, wymagane jest monitorowanie parametrów pacjenta. Pomimo tego, że leki są stale przyjmowane, nie mogą być wydawane bez recepty, gdyż lekarz musi mieć stałą kontrolę nad stanem pacjenta. Lekarz na podstawie badań może zmienić dawkę leku lub zaordynować inny lek.
Część substancji, ze względu na swoje właściwości fizykochemiczne i stan pacjenta, wymagają różnych dróg podania. Lekarz decyduje o najkorzystniejszej metodzie podania leku. W niektórych przypadkach może być podany jedynie w formie iniekcji lub wlewu. Lekarz prowadzący przepisuje wówczas receptę na dany lek oraz zlecenie na podanie preparatu w takiej formie przez pielęgniarkę.
Substancje uzależniające np. substancje narkotyczne, psychotropowe, przeciwbólowe muszą być przyjmowane pod ścisłą kontrolą lekarza, gdyż ich nadużywanie i nieodpowiednie stosowanie niesie ze sobą ryzyko działań niepożądanych i wystąpienie uzależnień.
Należy także zwrócić uwagę na przyjmowanie leków poza ich wskazaniami takich jak antybiotyki czy stosowane w celu odchudzania leki moczopędne oraz przeciwcukrzycowe. Nadużywanie przyjmowania antybiotyków ma wpływ na rozwijanie ogólnej oporności bakterii na te preparaty, co w konsekwencji prowadzi do nieskuteczności antybiotykoterapii. Dotyczy to zarówno osób nadużywających antybiotyki, jak i nie. Stosowanie leków w innych celach niż ich wskazania może przyczynić się do rozregulowania pracy narządów wewnętrznych i spowodować nieodwracalne zmiany fizjologiczne.
Leki dostępne z tą samą substancją czynną na receptę i bez recepty
Istnieją leki bez recepty zawierające tę samą substancję czynną, co leki dostępne na receptę. Różnią się od siebie przede wszystkim dawką, drogą podania i postacią farmaceutyczną. Są to m. in. leki przeciwbólowe, antyhistaminowe czy inhibitory pompy protonowej tzw. osłona na żołądek. Stanowią pewnego rodzaju "ratunek" na wypadek braku leku, który jest przepisywany przez lekarza. Małe opakowanie leku zapewnia możliwość kontynuowania zalecanej terapii, w czasie gdy czekamy na wizytę lekarską, podczas której lekarz wystawi receptę.
Należy pamiętać, że decyzję o leczeniu przewlekłym danym lekiem powinien podejmować zawsze lekarz. Część leków może jedynie zwalczać objawy choroby, a nie samą chorobę. W takim wypadku zawsze potrzebna jest diagnostyka. Z tego względu, leki bez recepty zawierające np. pantoprazol czy omeprazol nie powinny być stosowane dłużej niż 14 dni bez konsultacji z lekarzem. Leki przeciwbólowe zawierające np. ketoprofen występują bez recepty w mniejszej dawce i tylko w formie doustnej ze względu na liczne działania niepożądane.
Kolejnym przykładem, który dotyczy drogi podania leku, jest sól fizjologiczna, którą najczęściej stosujemy do nebulizacji. Leki z solą fizjologiczną do nebulizacji nie nadają się do podania dożylnego czy domięśniowego, dlatego w aptekach są dostępne specjalnie do tego przygotowane roztwory soli fizjologicznej na receptę, nadające się do podania w formie iniekcji.
Leki refundowane
Decyzję o refundacji leków podejmuje Ministerstwo Zdrowia. Lista leków refundowanych zmienia się i jest aktualizowana co dwa miesiące. Cena leku refundowanego jest ustalana odgórnie przez Ministerstwo Zdrowia i jest jednakowa w każdej aptece. Leki znajdujące się w wykazie leków refundowanych zwykle stosowane są w chorobach przewlekłych, ale także w terapiach krótkotrwałych jak np. antybiotyki czy leki przeciwbólowe.
Lekarz może zaordynować leki refundowane osobom ubezpieczonym oraz nieubezpieczonym pacjentom do 18 r. ż. Głównym czynnikiem warunkującym, czy pacjent otrzyma refundację na dany lek, jest schorzenie, na które cierpi pacjent. Nie każda jednostka chorobowa upoważnia do otrzymania recepty na lek refundowany.
Podsumowanie
Aby przyjmowanie leku bez recepty było skuteczne i bezpieczne, bardzo ważne jest, aby lek był odpowiednio dobrany i prawidłowo przyjmowany przez pacjenta. Należy mieć na uwadze, że każdy lek nieprawidłowo przyjmowany, może powodować działania niepożądane. Przed ich zastosowaniem należy zapoznać się z ulotką lub skonsultować się z farmaceutą, który informuje o prawidłowym dawkowaniu i możliwych działaniach niepożądanych czy przeciwwskazaniach do przyjmowania danego leku.
Przeczytaj również:
Co to są parabeny i czy należy ich unikać? Planujesz wakacje za granicą? Zabierz ze sobą kartę EKUZ Krostki na twarzy: skąd się biorą, objawy oraz jak się ich pozbyć? Jak uzyskać receptę farmaceutyczną w trakcie powodzi? Sposoby na zdrowy sen, czyli jak się efektywnie wyspać!Sprawdź ofertę naszej apteki!
Nie trać czasu i energii na stanie w kolejce w aptece. Przejdź na naszą stronę apteki internetowej już teraz i ciesz się korzyściami zakupów online.
Przejdź do apteki
technik farmacji
Elżbieta
Litwin
O Autorze
Inne publikacje
Autor
Elżbieta Litwin
Autor
Redakcja aptek Codzienna
Autor
Natalia Młynek
Autor
Redakcja aptek Codzienna
Autor
Klaudia Kościelecka
Szukasz porady farmaceuty?
Farmaceuta odpowie na Twoje pytanie w zakresie zdrowia, doboru leków lub ich dawkowania.
Zapytaj farmaceutę
Artykuły zamieszczone na blogu apteki internetowej Codzienna nie stanowią porady medycznej, ani opinii farmaceuty, lekarza lub dietetyka dostosowanej do indywidualnej sytuacji pacjenta. Udostępnione informacje stanowią jedynie generalne zalecenia, które nie mogą stanowić wyłącznej podstawy do stosowania określonej terapii, zmiany nawyków, dawkowania produktów leczniczych, itp. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających wpływ na życie, zdrowie lub samopoczucie należy skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, w celu otrzymania zindywidualizowanej porady.