Tachykardia – na czym polega? Rodzaje, przyczyny, objawy i leczenie

Serce u zdrowego człowieka pracuje z częstotliwością około 60-90 uderzeń na minutę. Przyspieszona praca serca, zwana tachykardią może być efektem reakcji na wzmożony wysiłek fizyczny lub sytuację stresową. Czym właściwie jest tachykardia? Sprawdź rodzaje tachykardii i dowiedz się, w jakim stopniu zagraża ewentualnie Twojemu zdrowiu.

Co to jest tachykardia i na czym polega?

Serce zapewnia krążenie krwi w całym organizmie człowieka, dostarczając tym samym tlen do wszystkich narządów i tkanek. Składa się ono z dwóch przedsionków i dwóch komór. Praca przedsionków zbliżona jest do pracy pomp objętościowych, natomiast praca komór do pomp ciśnieniowych. Zdarza się, że serce bije szybciej niż u zdrowej osoby w stanie spoczynku - wówczas mówimy właśnie o tachykardii. Zjawisko to, zwane inaczej częstoskurczem oznacza przyspieszenie akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę. Powoduje to zmniejszoną wydolność serca, które nie jest w stanie pompować odpowiedniej ilości nadtlenowanej krwi. Może to stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia, dlatego bardzo ważne jest, aby wykryć przyczynę i dostosować odpowiednie leczenie, jeżeli tego wymaga. Każdy incydent tachykardii, który nie ma jasnej przyczyny powinien zostać zdiagnozowany.

Rodzaje tachykardii

Zaburzenia rytmu serca typu tachykardii możemy podzielić na trzy główne rodzaje:

• tachykardia zatokowa - to fizjologiczna reakcja organizmu na zwiększony wysiłek fizyczny lub bodźce stresowe powodujące wyrzut adrenaliny. Częstotliwość występowania tachykardii sytuacyjnej jest większa u ludzi w młodszym wieku, niż u ludzi starszych. W jej wyniku początkowo zwiększa się pojemność minutowa serca, a następnie następuje pogorszenie hemodynamiki. Tachykardia zatokowa zwykle nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, jeżeli możemy wskazać konkretną przyczynę jej wystąpienia oraz nie jest to incydent powtarzalny,
• tachykardia nadkomorowa - mówimy o niej wówczas gdy na skutek impulsów elektrycznych dochodzi do dodatkowych skurczów w przedsionku serca. Częstoskurcze te powstają w strukturach pęczka Hisa lub powyżej. Do tego rodzaju tachykardii zalicza się między innymi częstoskurcz przedsionkowy, a także trzepotanie oraz migotanie przedsionków. Jej wystąpienie wymaga podjęcia leczenia,
• tachykardia komorowa - źródłem impulsu warunkującego skurcz są komory serca. Pojawia się ona, gdy mamy do czynienia z ciężkim uszkodzeniem mięśnia sercowego, np. po zawale. Częstoskurcz komorowy stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia, ponieważ bardzo łatwo może przerodzić się w trzepotanie lub migotanie komór serca. W tym przypadku komory serca mogą kurczyć się z częstotliwością nawet do 600 uderzeń na minutę. W przypadku trzepotania komór serca pompowana jest jeszcze niewielka ilość krwi, mimo to powoduje ona utratę przytomność i wstrząs. Migotanie komór serca w szybki sposób prowadzi do zgonu, krew nie jest pompowana. Sposobem na uratowanie życia jest wówczas zewnętrzny masaż serca do czasu przeprowadzenia defibrylacji.

Dlaczego serce bije za szybko? Przyczyny tachykardii zatokowej, nadkomorowej i komorowej

Przyspieszony rytm serca występuje w wyniku naturalnej reakcji organizmu na bodźce zewnętrzne oraz wewnętrzne. Nie zawsze jest objawem choroby serca. Mówimy wówczas o wspomnianym wyżej typie zatokowym. Do czynników wywołujących tachykardię serca zatokową możemy zaliczyć:

• wzmożony stres, emocje,
• wysiłek fizyczny,
• gorączka - wzrost temperatury ciała o 1^oC prowadzi do przyspieszenia częstości akcji serca o średnio 10 skurczów na minutę,
• odwodnienie organizmu,
• używki typu alkohol, papierosy, kofeina.

Wyróżniamy także przyczyny tachykardii związane z chorobami współistniejącymi oraz nieprawidłowościami w obrębie budowy serca, zarówno nabytymi jak i wrodzonymi. Należą do nich:

• nadciśnienie tętnicze,
• wrodzone wady serca,
• nadczynność tarczycy,
• przebyty zawał serca,
• choroba niedokrwienna serca,
• niewydolność serca.

Czynnikiem, który powoduje tachykardię serca są także wszelkie zaburzenia zdrowia psychicznego, takie jak nerwica czy stany lękowe. Osobom z tymi dolegliwościami często towarzyszą objawy tachykardii zatokowej.

Objawy tachykardii serca

Tachykardia może przebiegać bez objawów, jednak znacznie częściej powoduje szereg nieprzyjemnych i niepokojących symptomów. Wśród nich możemy wyróżnić:

• ból i dyskomfort w klatce piersiowej,
• intensywne lub łagodne kołatanie serca,
• niepokój,
• duszności,
• zawroty głowy,
• nudności, wymioty,
• zaburzenia widzenia,
• osłabienie, omdlenia.

Diagnostyka tachykardii

Aby dokonać rozpoznania w przypadku tachykardii wykonuje się przede wszystkim badanie EKG spoczynkowe, które pozwala na ocenę czynności elektrycznej serca. Jeśli zostanie wykonane w trakcie napadu możliwe jest określenie dokładnego typu zaburzenia. Nie jest ono jednak pomocne w przypadku rzadkich zaburzeń akcji serca, ponieważ pomiędzy incydentami przyspieszenia akcji serca zapis badania może być prawidłowy.

Czasami konieczne może okazać się dobowe monitorowanie pracy mięśnia sercowego – metoda Holtera. W celu uzyskania diagnozy pacjentowi z podejrzeniem choroby serca przez 24 godziny lub dłużej towarzyszy urządzenie monitorujące pracę serca w sposób ciągły. Dzięki temu może skorelować rytm serca z codziennymi czynnościami i postawić diagnozę.

Dodatkowo można wykonać badanie morfologiczne i oznaczyć poziom hormonów tarczycy, aby wyeliminować ewentualne przyczyny związane z nieprawidłową pracą tego narządu.

Leczenie tachykardii

Rodzaj podjętego leczenia zależy od rodzaju tachykardii i stopnia jej zaawansowania. Polega na stosowaniu leków przeciwarytmicznych lub w niektórych przypadkach wykonaniu zabiegu kardiowersji elektrycznej. Zabieg kardiowersji elektrycznej opiera się ona na przesłaniu zsynchronizowanego z pracą serca impulsu elektrycznego, który ma za zadanie przywrócić prawidłowy rytm pracy serca i przerwać wszelkie nieprawidłowe zaburzenia rytmu. Zabieg ten wykonuje się w krótkim znieczuleniu ogólnym. Niektórzy pacjenci wymagają wszczepienia kardiowertera, wówczas w sposób stały monitoruje on pracę serca i reaguje na ataki arytmii normalizując pracę mięśnia sercowego. 

Jak postąpić w przypadku tachykardii?

Incydent tachykardii można przerwać wykonując próbę Valsavy. Jej skuteczność opiera się na zwiększeniu napięcia nerwu błędnego oraz pobudzeniu baroreceptorów. Aby jej użyć należy wykonać wydech z jednocześnie zamkniętymi ustami i nosem. Skutecznym sposobem, aby uspokoić przyspieszone bicie serca może okazać się także zanurzenie twarzy w zimnej wodzie.

Leki w leczeniu tachykardii

Leki stosowane w tachykardii serca zostały podzielone na klasy wg Vaughana Williamsa.

Klasa I - blokery kanałów sodowych. Poprzez swoje antagonistyczne działanie blokują kanały sodowe stabilizując w ten sposób błonę komórkową. Prowadzi to do zmniejszenia siły skurczu serca i szybkości przewodzenia impulsów. Leki z tej grupy różnią się między sobą siłą i właściwościami, a co za tym idzie bezpieczeństwem i działaniami niepożądanymi. Wyróżniamy:

• klasa IA - blokują kanały sodowe oraz przedłużają czas trwania potencjału spoczynkowego. Należą do nich: chinidyna, prokainamid, prajmalina, detajmium. Leki z tej grupy stosowane są rzadko ze względu na liczne działania niepożądane;
• klasa IB - lidokaina, meksyletyna. Wpływają głównie na pracę komór. W mniejszym stopniu na potencjał czynnościowy. Lidokaina stosowana jest dożylnie w zaburzeniach pochodzenia komorowego,
• klasa IC - flekainid, propafenon. Nie mają wpływu na czas trwania potencjału czynnościowego. Ich działanie polega wyłącznie na blokowaniu kanałów sodowych.

Klasa II - beta-blokery, antagoniści receptorów beta-adrenergicznych. Zmniejszają ryzyko zgonów z powodu zawału serca. Należą do nich m. in.: bisoprolol, propranolol, betaksolol, nebiwolol.

Klasa III - blokery kanałów potasowych: amiodaron, sotalol.

Klasa IV - blokery kanałów wapniowych: werapamil, dilitazem.

Jako inne leki stosuje się również:

• glikozydy nasercowe - używane w zaburzeniach wynikających z niewydolności krążenia pochodzenia sercowego, głównie w tachykardii nadkomorowej. Przeciwwskazane przy zaburzeniach komorowych ze względu na ryzyko wywołania migotania komór serca,
• adenozynę - kiedy istnieją przeciwskazania do leczenia innymi lekami z grupy przeciwarytmicznych,
• jony magnezu - wywołują efekt rozluźniający.  

Kiedy tachykardię serca uznać za niebezpieczną?

Tachykardia zatokowa zwykle nie jest objawem choroby. Jeśli jednak zaburzenia rytmu serca nie są odpowiedzią na zwiększony wysiłek fizyczny, stres lub inne czynniki naturalnie warunkujące przyspieszenie rytmu serca powinno się jak najszybciej odnaleźć przyczynę i rozpocząć leczenie. Wszelkie objawy częstoskurczu, które nie wiążą się z ze zdrową odpowiedzią fizjologiczną organizmu powinny zostać przebadane i poddane analizie. Za szczególnie niebezpieczne uznaje się komorowe zaburzenia rytmu.

Jakie są konsekwencje tachykardii? Czy może spowodować niewydolność serca?

Szybkie bicie serca w postaci częstoskurczu może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, a nawet do utraty życia na skutek zatrzymania akcji serca. Szczególnie niebezpieczne są migotania i trzepotania komór serca. Przyspieszenie pracy serca powoduje, że traci ono swoją wydolność i nie spełnia swojej funkcji. W konsekwencji dochodzi do utraty przytomności i zgonu. Częstoskurcz może prowadzić także do udaru.

Bardzo ważne jest odpowiednie leczenie chorób serca, aby zapobiec sytuacjom bezpośrednio zagrażającym zdrowiu i życiu.