Arytmia serca – przyczyny, objawy i leczenie zaburzeń pracy serca

Jak właściwie określić termin "Arytmia"? W potocznym nazewnictwie uważa się ją za chorobę pracy serca, która jest ściśle określona i występuje z identycznymi objawami u wielu chorych. Mówiąc o arytmii, musimy zdać sobie sprawę, że jest to pojęcie bardzo ogólne a sam stan chorobowy jest bardziej skomplikowany, niż się nam w ogóle wydaje.

Co to jest arytmia (zaburzenia pracy serca)?

Arytmia serca to nic innego jak przyspieszone i spowolnione, czyli nieregularne bicie serca, które świadczy o zaburzeniach jego pracy i często wywołane jest przez różnego rodzaju choroby serca. U wielu pacjentów zaburzenia te występują zupełnie bezobjawowo i nie mają negatywnego wpływu na funkcjonowanie. Bywają także przypadki arytmii, którym towarzyszą różne dolegliwości i w znacznym stopniu wpływają na komfort życia chorego. Reasumując. Istotą arytmii serca jest jej nieprawidłowa cykliczność pracy, która uzależniona jest od pewnych czynników, które u chorych mogą mieć zupełnie inne podłoże.

Rodzaje arytmii serca

Wyróżniamy 2 główne rodzaje arytmii:

• nadkomorowa, charakteryzująca się powstawaniem impulsów w węźle przedsionkowo-komorowym, lub powyżej. objawia się migotaniem lub trzepotaniem przedsionków, częstoskurczami przedsionkowymi, węzłowymi, przedsionkowo-komorowymi, tachyarytmią zatokową. To także wahania" bradykardia (zbyt wolny rytm serca) gdzie, serce bije (<60 uderzeń /min), tachykardia gdzie serce bije zbyt szybko (<100 uderzeń/min), zespół chorej zatoki, przedwczesne poburzenia i częstoskurcz  przedsionkowy;
• komorowa, która powstaje poniżej węzła przedsionkowo-komorowego. której objawami są min: częstoskurcz komorowy jednokształtny, oraz wielokształtny, dodatkowe pobudzenia komorowe, oraz bardzo niebezpieczne migotanie komór, które często prowadzi do zatrzymania krążenia poprzez brak odpowiedniej siły skurczowej serca.  Częstoskurcz komorowy jest równie niebezpieczny u pacjentów niewydolnych hemodynamicznie.

Objawy arytmii – jak wyglądają zaburzenia pracy serca?

Wszelkie zaburzenia pracy i rytmu serca często mogą pojawiać się nagle i bezobjawowo. W takim wypadku wszelkie uchybienia wykrywane są podczas rutynowych badań diagnostycznych, oraz EKG. Arytmii towarzyszą także ściśle określone objawy, które uzależnione są od stopnia zaawansowania schorzenia, oraz jego rodzaju.

Przyśpieszenie pracy serca

Najczęściej odczuwaną dolegliwością jest tzw. kołatanie serca, czyli uczucie szybkiego, nierównego bicia serca. Często pacjenci skarżą się na uczucie szarpnięcia w okolicach serca, nagły napad kaszlu, dławienie, które trwa bardzo krótko i ustępuje, jednak potrafi pojawiać się ponownie. Zwolnione lecz mocniejsze bicie serca, oraz skurcze dodatkowe to kolejne objawy towarzyszące schorzeniu, przy czym te ostatnie powodują uczucie "przeskakiwania" w klatce piersiowej, lub chwilowego zatrzymania pracy serca. Same skurcze powodują u chorych dyskomfort, jednak gdy pojawiają się dość często są poważnym rodzajem zaburzeń, który nazywany jest częstoskurczem. Mogą mu towarzyszyć: uczucie dławienia, zawroty głowy, a nawet zasłabnięcia i utraty przytomności. Częstoskurcz nasila ból wieńcowy u osób cierpiących na miażdżycę tętnic wieńcowych, oraz wzmaga objawy niewydolności serca.

Zwolnienie pracy serca

Rzadkoskurcz natomiast występuje podczas zwolnienia pracy serca, gdzie częstotliwość rytmu zatokowego jest mniejsza niż 60 skurczów w ciągu minuty. Występuje często podczas snu, oraz wzmożonego napięcia nerwowego układu współczulnego. Trzeba pamiętać, że jeśli nagłym zaburzeniom pracy serca towarzyszą min.

• gwałtowne pogorszenie samopoczucia,
• uczucie ucisku pod mostkiem,
• nudności,
• mroczki przed oczami,
• częste skłonności do omdleń,
• słabo wyczuwalne tętno

należy pilnie skonsultować się z lekarzem, lub wezwać pogotowie ratunkowe. Zaburzenia rytmu serca mają często różne podłoże i wymagają także zróżnicowanego leczenia w zależności od przypadku. Terapia i leczenie powinno odbywać się pod okiem lekarza.

Jak wykryć zaburzenia rytmu serca? Diagnostyka arytmii

Jak zdiagnozować arytmię serca? Podstawowym rozpoznaniem zaburzeń rytmu serca u pacjentów jest dokładne badanie tętna, oraz osłuchanie. Należy wykonać badanie EKG, lub 24-godzinne EKG, jeśli dokuczliwe skurcze występują często. Pacjenci ze zdiagnozowaną arytmią muszą być poddawani częstym badaniom EKG w celu znalezienia przyczyn ich schorzenia.

Diagnostyka obejmuje także:

• testy wysiłkowe, koronarografię (badania wykonywane przy podejrzeniu chorób niedokrwiennych serca);
• badanie poziomu elektrolitów (z uwzględnieniem stężenia potasu, gdyż jego niedobór prowadzi do zaburzeń pracy serca);
• badanie RTG klatki piersiowej (ocena stanu płuc);
• ECHO serca (ocena stanu serca);
• EKG metodą Holtera (możliwość wychwycenia krótkotrwałych i ustępujących zaburzeń rytmu serca).

W niektórych przypadkach 24 godziny nie wystarczą na postawienie pewnej diagnozy. Dotyczy to zwłaszcza arytmii wstępujących incydentalnie, rzadko, w nieokreślonych odstępach czasu. Technologia badania EKG metodą Holtera pozwala nam na monitorowanie pracy serca pacjenta przez 24-48 godzin. W przypadku monitorowania nieinwazyjnego komfort pacjenta pogarsza się z każdym dniem. Dodatkowo co raz mniejsze są techniczne możliwości zapisywania rytmu. Samo 24-godzinne nieprzerwane zapisywanie EKG wymaga określonej pamięci urządzenia. Ze względu na potrzeby kliniczno-budżetowe, tego typu urządzenie, nie może być drogie. Na rynku nie ma w tej chwili urządzeń z zapisem całości EKG dłuższego niż 24-48 godzin do tygodnia.

Dostępne są także tak zwane rejestratory arytmii, pozwalające na monitorowanie rytmu serca tak długo, jak długo toleruje to pacjent. Jednakże te urządzenia są w stanie zarejestrować jedynie pojedyncze epizody. Urządzenie rozpoznaje je jako incydenty. Na tej zasadzie opiera się zastosowanie długotrwałych, wszczepialnych monitorów arytmii. Jedną z ich największych zalet jest komfort zapewniany pacjentowi. Jednak z drugiej strony nie każdy pacjent dobrze reaguje na propozycję implantowalnego, czyli wszczepianego pod skórę urządzenia śledzącego pracę serca.

Leczenie arytmii – jak leczyć zaburzenia rytmu serca?

Należy wiedzieć że leczenie zaburzeń rytmu serca zależą od rodzaju arytmii, jej nasilenia oraz objawów. To lekarz określa, jaki charakter mają u chorego zaburzenia pracy serca. Ważnym zagadnieniem jest także zmiana dotychczasowego stylu życia, gdyż leczenie to nie tylko zabiegi operacyjne i przyjmowanie leków.

Bardzo ważnym elementem jest dieta i utrzymanie wagi ciała na stałym bezpiecznym poziomie. W przypadku osób palących należy zrezygnować z nałogu. Konieczne jest także leczenie współistniejących dolegliwości związanych z arytmią.

Wyróżniamy 2 rodzaje leczenia arytmii:

• leczenie farmakologiczne zaburzeń rytmu, w którym wykorzystuje się glikozydy, beta-blokery - zwłaszcza u chorych z chorobami niedokrwiennymi serca, nadciśnieniem tętniczym, amiodaron (w tym przypadku mogą wystąpić skutki uboczne), propafenon. Leczenie farmakologiczne pomimo wspomagania pracy serca lekami, jest jednak skuteczne w ok. 40% przypadków leczenia;
• leczenie zabiegowe to: operacje zastawki serca, ablacja RF, leczenie poprzez zabieg choroby niedokrwiennej serca, wszczep kardiowertera-defibrylatora, kardiowersja elektryczna.

Leki na arytmię serca

Leki antyarytmiczne dzielimy na 4 klasy.

Pierwsza klasa leków to leki IA: dyzopiramid, prokainamid, prajmalina ajmalina, chinidyna. Stosowane są w przypadku powracającego migotania przedsionków, oraz arytmii komorowych. IB: lidokaina, meksyletyna, aprindyna, fenytoina, tokainid - stosowane zarówno po zawale serca w ramach profilaktyki antyzawałowej. IC: flekainid, propafenon, lorkainid, enkainid. Te leki pomagają w leczeniu napadowego migotania, oraz nawracających tachyarytmii i.

Druga klasa leków: propranolol, tymolol, metoprolol, atenolol to środki hamujące współczulny układ nerwowy. Mogą być one stosowane zarówno doraźnie jak i przewlekle. Zapobiegają powtarzającym się częstoskurczom, oraz regulują rytm serca występujący podczas zwiększonej aktywności fizycznej.

Do leków trzeciej klasy zaliczamy: amiodaron,  bretylium, ibutylid, nibentan, sotalol, dofetylid. Są to preparaty odpowiedzialne za uwalnianie potasu z komórek. Zalecane są w przypadku tachykardii komorowych, migotania przedsionków, oraz w przypadku zespołu Wolffa-Parkinsona-White’a

Klasa czwarta to warepamil oraz diltiazem w przypadku migotania przedsionków zmniejszają częstotliwość pracy serca, oraz przeciwdziała wystąpieniu nadkomorowych tachykardii.

Adenozyna i digoksyna - stosowane przy leczeniu częstoskurczów nadkomorowych także zaliczane są do leków antyarytmicznych, jednak nie zostały umieszczone w czterostopniowej klasyfikacji.

Zioła wspomagające pracę serca i układu krążeniowego

Bardzo często leczenie chorób układu krążenia wspomaga się ziołami. Bardzo cenionym przez pacjentów jest głóg jedno i dwuszyjkowy. Kwiaty i owoce dwóch gatunków głogu wykorzystywane są do produkcji preparatów leczniczych w formie tabletek, a także wyciągów płynnych (czasem z dodatkiem alkoholu).

Drugim ziołem, który jest szeroko stosowany jako pomoc w regulacji rytmu serca jest ziele serdecznika. Wykorzystywany jest przy leczeniu nerwicy serca przy wyższym ciśnieniu, oraz działa przeciwskurczowo. Sporządza się z niego napary i nalewki. W połączeniu z głogiem działa hipotensyjnie, jest także składnikiem leków i suplementów diety. Działa uspakajająco. 

Od wielu lat tradycyjnie stosowana jest konwalia majowa, która jest jednym ze składników kropel pobudzających pracę serca. Dobre zastosowanie mają także melisa lekarska, szyszki chmielu i rumianek pospolity. Sam rumianek działa przeciwskurczowo, oraz koi nerwy. Proste sposoby na wzmocnienie serca to stosowanie w diecie ziół, które działają przeciwzapalnie i przeciwmiażdżycowo: imbir, czosnek, kurkuma.

Pomimo tego, iż niewiele preparatów zielarskich posiada udokumentowane badania kliniczne na działanie antyarytmiczne, wiele z nich stosowanych jest tradycyjnie od dawna. Badania skuteczności wykazały, iż ekstrakty z głogu zmniejszają częstość występowania arytmii.

Do czego prowadzi nieleczona arytmia?

Jak wiadomo arytmia nie zawsze daje jednoznaczne objawy, bardzo często chory dowiaduje się o swoim schorzeniu podczas badań kontrolnych. Niewykryta i nieleczona arytmia w niektórych przypadkach może prowadzić do bardzo groźnych powikłań takich jak: zawał serca, migotanie komór, czy udar mózgu. Ważne jest częste kontrolowanie tętna, gdyż odgrywa ono kluczową rolę. W dzisiejszych czasach dostępne są urządzenia, za pomocą których samodzielnie w domu możemy zmierzyć ciśnienie i puls, a bardziej zaawansowane modele potrafią wykryć migotanie przedsionków.

Czy arytmia serca jest śmiertelna?

Osoby zdrowe, które miewają pojedyncze arytmie, które spowodowane są stresem, nagłym zdenerwowaniem i innymi naturalnymi czynnikami. Tego typu nierówności nie są istotne klinicznie i nie bywają zagrożeniem dla życia.

Arytmie innego rodzaju jak choćby migotanie przedsionków mogą być przez dłuższy czas nieodczuwalne dla pacjentów i jednocześnie mogą być zagrożeniem dla życia. Niewykryte w porę może skutkować udarem mózgu, kalectwem, lub w ostateczności śmiercią chorego. Często samo wychwycenie zaburzeń serca jest trudne a wręcz niemożliwe - zwłaszcza w przypadkach rzadkich i krótkotrwałych zaburzeń pracy serca.