Choroby psychosomatyczne – czy wiesz, co się kryje pod tą nazwą?

Prawdziwą plagą naszych czasów są choroby psychosomatyczne. Nadmierny, codzienny stres przekraczający możliwości wielu osób to jedna z przyczyn ich pojawienia się. Choć dolegliwości tego rodzaju są bardzo powszechne, to jednak wciąż trudno o odpowiednią diagnostykę i bywa, że pacjent dopiero po latach objawów płynących z różnych narządów ciała, dowiaduje się, co mu dolega. Sprawdź, jak rozpoznać objawy psychosomatyczne i co to są objawy psychosomatyczne.

Choroby psychosomatyczne – definicja i rodzaje

Choć choroby psychosomatyczne są kojarzone przede wszystkim z pędem życia w XXI wieku, termin ten nie jest nowy. Określenie „zaburzenia lub choroby psychosomatyczne” po raz pierwszy było używane w XIX stuleciu przez naukowców niemieckich i angielskich.

Co jednak oznacza to pojęcie? Według Namysłowskiej chorobą psychosomatyczną nazywa się taką, w której powstaniu i przebiegu czynniki psychiczne odgrywają podstawową rolę. Znajduje to odzwierciedlenie nawet w klasyfikacjach chorób. Przykładowo w klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia ICD-10 istnieje kategoria określana jako „czynniki psychologiczne i behawioralne związane z zaburzeniami lub chorobami sklasyfikowanymi w innych rozdziałach, zawierające zaburzenia uznawane tradycyjnie za choroby psychosomatyczne”.

Tym samym, podłożem pojawienia się fizycznych dolegliwości są kwestie związane z funkcjonowaniem psychiki człowieka.

Prekursorem psychosomatyki jest Alexander, który opracował listę 7 podstawowych chorób psychosomatycznych. Znajdują się na niej takie dolegliwości jak: nadczynność tarczycy, nadciśnienie samoistne, dychawica oskrzelowa, wrzodziejące zapalenie jelit, choroba wrzodowa, atopowe zapalenie skóry i gościec pierwotnie przewlekły. Badacz twierdził, że pojawiające się objawy somatyczne to fizjologiczne wskaźniki tego, co dzieje się w sferze emocji. Tego typu symptomy pojawiają się na skutek nierozładowania emocji.

Warto też zwrócić uwagę na teorię Canzona, który zauważa, że w sytuacji zagrożenia życia organizm przygotowuje się błyskawicznie do walki lub ucieczki. Jednak trwanie przez dłuższy czas w stanie takiego napięcia prowadzi do wystąpienia zaburzeń czynnościowych, co skutkuje chorobą psychosomatyczną.

Choroby psychosomatyczne – przyczyny

Czynniki emocjonalne o różnym stopniu nasilenia to bezpośrednia przyczyna wpływająca na rozwój choroby psychosomatycznej. Tego typu zaburzenia oddziałują dalej na czynności układu immunologicznego i endokrynnego. Długotrwałe pozostawanie pod wpływem bodźca emocjonalnego prowadzi do rozstrojenia normalnych funkcji organizmu.

Warto jednak zauważyć, że wiele osób mimo że wykonuje bardzo stresującą pracę lub w życiu codziennym jest narażona na trudne doświadczenia, nie choruje na choroby psychosomatyczne. Wyjaśnienia tego stanu rzeczy można upatrywać w teorii Eysencka, który twierdził, że choroba psychosomatyczna to efekt łącznego wpływu dwóch typów czynników:

• cech osobowości – neurotyzmu, psychotyzmu, skrajnego nasilenia ekstrawertyzmu lub introwertyzmu;
• słabej odporności organizmu – potęgującej efekt doświadczanego stresu. Organizm ze słabszym systemem immunologicznym jest bardziej podatny na różne bodźce.

W poszukiwaniu odpowiedzi na to, co kryje się za chorobami psychosomatycznymi, naukowcy wędrują różnymi drogami. Jedni szukają cech wspólnych dla wszystkich zaburzeń. Natomiast inni tworzą określone profile osobowości i inne zaburzenia wpływające na rozwój choroby, np. przypisuje się większą podatność na choroby psychosomatyczne astmatykom, alergikom, chorym na nowotwory i wszystkim tym, których odporność jest słabsza.

Ciało poprzez choroby somatyczne może komunikować nie tylko o przeżytych uczuciach negatywnych w trudnych życiowych sytuacjach, ale jednocześnie nawiązywać do niespełnionych marzeń czy aspiracji.

Stres – główna przyczyna chorób psychosomatycznych

Centralnym pojęciem w kwestii chorób psychosomatycznych jest stres, czyli reakcja organizmu na wymagania, którym nie może sprostać. Konflikty, zagrożenia, wysoka technicyzacja, ciasnota przestrzenna, własne problemy, ambicje związane z pracą, nauką, chęć osiągnięć i bycia docenionym to wszystko może doprowadzić do rozwoju choroby psychosomatycznej. To główne bodźce, które w XXI wieku w istotny sposób wpływają na funkcjonowanie wielu ludzi.

Ponadto, reakcje ludzi na stresory, czyli czynniki wywołujące stres mogą być różne. Niektórzy reagują ucieczką, unikaniem, inni oporem, agresją, kolejni stanami depresyjnymi, samooskarżeniem. Wiele osób nie próbuje znaleźć wyjścia z sytuacji, są jednak i tacy, którzy pomimo trudności szukają rozwiązań. Warto pamiętać, że powtarzająca się reakcja człowieka na stres staje się zachowaniem wyuczonym i prowadzącym do rozwoju choroby psychosomatycznej. Aby wyjść z błędnego koła tego typu reakcji, istotna okazuje się terapia.

Jedną z form diagnozy powiązanej ze stresem jest „zespół fizycznej reakcji wobec stresu”. To jedna z możliwych form diagnozy. Charakterystyczną cechą tego zespołu jest pojawianie się cierpienia pacjenta z powodów somatycznych, wywołanych przez stres i odczuwanych w ciele.

Co ciekawe, niektórzy badacze stawiają nawet hipotezę: czy istnieje osobowość chorobowa, np. nowotworowa? Innymi słowy, niektórzy ryzykują twierdzenie, że konkretnemu pacjentowi zależy podświadomie na tym, by chorować, że potrzebuje swojego cierpienia, by paradoksalnie lepiej się czuć. Być może takie podejście jest krzywdzące dla wielu chorujących, jednak kwestie psychiczne i działanie psychiki ludzkiej są na tyle rozbudowane, że trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie.

Jak rozpoznać objawy psychosomatyczne?

Przyjrzyjmy się teraz, co to są objawy psychosomatyczne. To stan, gdy pojawiają się dolegliwości fizyczne, niemające uzasadnienia w fizycznym stanie zdrowia chorego, a będące konsekwencją wpływu psychicznego na pacjenta.

Wśród Kryteriów Diagnostycznych dla Badań Psychosomatycznych, na które zwraca uwagę na łamach „Psychiatrii Polskiej”, A. Woźniewicz, wymienia się szereg dolegliwości. Są to m.in.:

• lęk o zdrowie – pacjent doświadcza lęku przed chorobą, ma obawy pomimo medycznego wyjaśnienia, że jest zdrowy;
• objawy somatyczne – niemające medycznych podstaw objawy, które nasilają się po ingerencji medycznej;
• postawę rezygnacji – brak nadziei;
• wzór zachowania A, czyli osobowość charakteryzującą się dużym poziomem stresu z powodu presji czasu, zachowania rywalizacyjne, potrzeba osiągnięć, wysoki poziom agresji i ambicji;
• reakcję rocznicową, czyli symptomy fizyczne pojawiające się tuż przed ważnymi datami, np. datą śmierci ważnej osoby.

Z kolei klasyczne objawy psychosomatyczne mają związek z przeżywanymi „na gorąco emocjami”, np. z nadmiernym myśleniem o tym, że coś się nie powiedzie. Mogą pojawiać się np. zawsze rano, tuż przed wyjściem do pracy albo jako reakcja na doświadczane przykrości. Wymienia się tu takie symptomy jak:

• uporczywe bóle,
• uczucie swędzenia,
• bezsenność,
• niespodziewane omdlenia,
• uczucie zimna lub gorąca,
• kołatanie serca,
• drżenie rąk.

Wszystkie te dolegliwości początkowo nie mają związku z żadną chorobą, a z przeżyciami psychicznymi i stresem. Dopiero z czasem mogą rozwinąć się z nich choroby psychosomatyczne.

Sposoby na stres – jak go łagodzić?

Jak widać, czynnikiem wywołującym dolegliwości psychosomatyczne, prowadzące w późniejszym czasie do rozwoju chorób jest intensywny stres. Warto jednak pamiętać, że istnieją sposoby na stres, które wspierają organizm w wyciszeniu się. Dla osób, które mają tendencję do pojawiania się objawów psychosomatycznych, nauka tych metod jest wymagająca. Jednak lepsze samopoczucie wynagrodzi podjęte próby.

Aby zminimalizować stres, istotne są zmiany w życiu, polegające na wprowadzeniu codziennej rutyny. Stałe pory snu, posiłków, pracy, odpoczynku, unikanie niespodziewanych sytuacji pomogą wyregulować hormony stresu i pozwolą na wyciszenie. Oprócz tego aktywność fizyczna i np. uprawianie jogi, bieganie, ćwiczenia oddechowe pomaga w rozładowaniu gromadzącego się napięcia.

Warto też pamiętać o wzmacnianiu swojej odporności na stres. W zasadzie każda z powodzeniem rozwiązana trudna sytuacja powinna ją wzmacniać. Ponadto można również wpływać pozytywnie na działanie układu nerwowego poprzez suplementy diety z witaminami, które oddziałują na pracę tego systemu.

Apteka internetowa to miejsce, gdzie znajdziesz np. suplementy diety z witaminami z grupy B, które wspierają prawidłową pracę połączeń nerwowych.

Leczenie chorób psychosomatycznych

Choroby psychosomatyczne są na tyle wymagające, że potrzeba rozsądnego podejścia specjalistów do leczenia tego rodzaju dolegliwości. Lekarz musi patrzeć na pacjenta nie tylko przez pryzmat jednej choroby, np. atopowego zapalenia skóry, ale również dostrzegać go całościowo. Psychika i ciało funkcjonują przecież w jednym organizmie, który stanowi zespół naczyń ze sobą połączonych i na siebie wpływających.

Dlatego, aby uleczyć ciało, najpierw trzeba zająć się duszą. Przydatna okazuje się więc współpraca lekarzy różnych specjalizacji, np. psychiatry i dermatologa, a także pomoc psychoterapeuty, który wesprze pacjenta w uświadamianiu sobie różnych przyczyn konkretnych dolegliwości. Dzięki temu pacjent, który podejmie walkę o siebie, może pozbyć się nieprzyjemnych symptomów. Nie ogranicza się to jednak tylko do wdrożenia np. prostych sposobów na stres, ale często przewartościowania całego życia. Gdy pacjent uświadomi sobie, że ważniejsze od zaspokajania swojej ambicji, np. zawodowej, jest możliwość odpoczynku czy odkrywania siebie poprzez kontakt z naturą i innymi ludźmi, być może zacznie inaczej niż dotychczas kształtować swoje życie, a to przełoży się na jego lepsze samopoczucie i pozbycie się nadmiernie ciążącego stresu.

Wiesz już, co to są objawy psychosomatyczne, a także w powiązaniu, z jakimi czynnikami najczęściej występują. Zagadnienie jest na tyle złożone, że trudno wskazać prostą receptę na to, by pozbyć się nieprzyjemnych somatyzacji albo uniknąć rozwoju niebezpiecznych chorób. Istotne jest holistyczne podejście lekarza do pacjenta, który uwzględni potrzeby duszy i ciała, a jednocześnie bardzo ważne jest wzięcie przez pacjenta odpowiedzialności za siebie i swoje samopoczucie.