Migrena - co warto o niej wiedzieć? Objawy, przyczyny, leczenie

Cierpisz na migrenę? Dowiedz się, na czym polega, jakie są jej przyczyny i poznaj skuteczne metody leczenia migreny. Kto jest najbardziej narażony na jej występowanie?

Ból głowy to bardzo powszechna dolegliwość. Może być on spowodowany wieloma czynnikami, takimi jak stres, urazy głowy czy infekcje. Wyróżniamy również bardzo charakterystyczny ból głowy migrenowy o wieloczynnikowej etiologii. Ma on charakter napadowy i zwykle występuje jednostronnie. Jego pojawienie się często uniemożliwia wykonywanie codziennych obowiązków. Warto więc poznać metody leczenia i profilaktyki, a także dowiedzieć się jakie czynniki powodują nasilenie bólów głowy, aby w przyszłości móc jej unikać, ponieważ całkowite wyleczenie migreny nie jest możliwe.

Rodzaje bólów głowy – jak je odróżnić?

Podstawowa klasyfikacja dzieli je na pierwotne (samoistne) i wtórne.

Do typu pierwotnego zaliczamy:

• trójdzielno-autonomiczny np. klasterowy ból głowy - objawia się bólem jednostronnym (piekącym, świdrującym) w okolicy oczodołu. Połączony jest z przekrwieniem błony śluzowej nosa, łzawieniem i zaczerwienieniem oczu. Trwa od 30 minut do 3-4 godzin. Częściej pojawia się u mężczyzn.
• napięciowy ból głowy – najbardziej powszechny, wynika ze zwiększonego napięcia mięśni w obszarze głowy i szyi, może powstawać np. na skutek stresu. Ma charakter niepulsujący, uogólniony, po obu stronach czoła. Występuje w tej samej częstotliwości zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet.
• bóle głowy występujące w migrenie – nawracający, silny, pulsujący ból głowy. Często o charakterze jednostronnym, posiadający typowe objawy migreny.

W przypadku tego typu bólu nie obserwuje się zmian w strukturze mózgu. Za przyczynę bólu uznaje się zmiany w naczyniach lub nerwach. Bóle typu wtórnego mogą być wywołane różnymi chorobami, infekcjami czy urazami. W odróżnieniu od bólu pierwotnego, jego powstawanie związane jest ze zmianami w obrębie struktur wewnątrzczaszkowych, ich przemieszczaniem się i uciskiem.

Czym jest migrena?

Jest to przewlekła choroba, która charakteryzuje nawracającym, silnym bólem głowy. Należy do typu bólu pierwotnego. Może utrzymywać się od kilku do nawet 72-godzin. Jej wystąpienie opisywane jest jako pulsujący, silny ból głowy, bardzo często występujący tylko po jednej stronie. Charakterystyczna jest także nadwrażliwość na światło. Czasami bólowi mogą towarzyszyć objawy neurologiczne, zwane aurą. Zaliczamy do nich zaburzenie widzenia, mowy, zawroty głowy. Bardzo ważne jest odpowiednio wczesne zastosowanie leczenia, kiedy ból ma jeszcze charakter łagodny. Szanse na osłabienie bólu są wtedy największe. Niestety całkowite wyleczenie migreny nie jest możliwe, dlatego warto wiedzieć, jak z nią walczyć i ograniczyć częstość występowania migreny.

Rodzaje migreny

Postacie migreny możemy podzielić ze względu na czas jej występowania. Mówimy wówczas o:

• migrenie epizodycznej – mniej niż 15 dni w miesiącu,
• migrenie przewlekłej – więcej niż 15 dni w miesiącu, przez ponad 3 miesiące.

Wyróżniamy także:

• migrenę z aurą – towarzyszą jej objawy neurologiczne, takie jak zaburzenia widzenia – zjawiska w rodzaju błysków i migotania, połączone z osłabieniem ostrości widzenia; drętwienie twarzy, mrowienie, zaburzenia czucia. Objawy te poprzedzają wystąpienie napadu bólu i trwają od 5 do 60 minut.
• bez aury – bez objawów aury migrenowej.

Warto wspomnieć również o nietypowych rodzajach migren, takich jak brzuszna - migrena u dzieci czy weekendowa. Typ brzuszny zwykle występuje u dzieci. Ból zlokalizowany jest w obrębie śródbrzusza. Mogą pojawiać się także nudności i napadowe wymioty. Często w procesie dorastania przekształca się w typowy migrenowy ból głowy. Typ weekendowy polega na pojawiającym się bólu po kilkudniowym okresie zwiększonego wysiłku i stresu. Związane jest to ze zmianą nastroju i przejścia ze „stanu stresu” w stan relaksu. Uwolnienie od obciążających emocji mogą wywołać wówczas ból migrenowy.

Przyczyny migreny - czynniki wyzwalające

Za powstawanie ataków bólu migrenowego odpowiedzialnych jest wiele czynników. W 60-70% obserwuje się obecność rodzinnego obciążenia genetycznego. Powszechnie uznaje się, że objawy bólu migrenowego mają podłoże nerwowo-naczyniowe. Zmiany w obrębie układu nerwowego wywołują odpowiedź ze strony układu naczyniowego (rozszerzenie naczyń), powodując pojawienie się bólu. Istnieją pewne czynniki środowiskowe - wyzwalacze bólów głowy, które mogą powodować migrenę. Jakie więc mogą być przyczyny migreny?

• stres,
• zmiany hormonalne u kobiet związane z cyklem menstruacyjnym, menopauzą i ciążą,
• jasne światło,
• czynniki dietetyczne - niektóre pokarmy (zawierające tyraminę) i napoje, np. nabiał, czekolada, alkohol,
• aktywność fizyczna, ruch – powoduje nasilenie bólu,
• nagłe zmiany temperatur,
• intensywne zapachy,
• głód lub pominięcie posiłku,
• zaburzenia snu – jego nadmiar lub niedobór,
• nadmierny wysiłek psychiczny.

Objawy migreny i jej rozwój

Migrena objawia się silnym, pulsującym bólem głowy, który największe natężenie osiąga w czasie dwóch pierwszych godzin. Zazwyczaj zlokalizowany jest po jednej stronie głowy. Charakteryzuje się powolnym narastaniem, światłowstrętem i nadwrażliwością na hałas i dźwięki. Podejmowanie aktywności fizycznej czy wykonywanie codziennych obowiązków powoduje nasilenie bólu głowy. Mogą mu także towarzyszyć nudności i wymioty. Objawy te są charakterystyczne dla migreny  bez aury. W przypadku migreny z aurą oprócz wyżej wymienionych symptomów, bóle głowy towarzyszące migrenie poprzedzają objawy neurologiczne, trwające około 5-20 minut, rzadko do 60 minut. Przebieg napadu migreny możemy podzielić na 4 następujące po sobie fazy bólu głowy. Nie wszystkie występują u każdej osoby dotkniętej migreną. Są to:

• faza prodromalna (zwiastująca) – nieswoiste objawy odczuwalne kilka do kilkunastu godzin przed napadem migreny, symptomy mogące być zwiastunem migreny to np.: wahania nastroju, złe samopoczucie, nudności, zaburzenia łaknienia,
• aura migrenowa – objawy neurologiczne – najczęściej wzrokowe,
• faza bólu – właściwy ból charakterystyczny dla migreny,
• faza postdromalna – zmęczenie, senność, uczucie rozbicia.

To właśnie na podstawie swoistych objawów dokonujemy rozpoznania migreny.

Leczenie migreny - farmakologiczne

Leczenie migreny obejmuje stosowanie środków leczniczych z różnych grup terapeutycznych. Mogą to być leki do stosowania doraźnego lub w celu profilaktyki napadów. Należy pamiętać, że całkowite wyleczenie migreny nie jest możliwe. Według wytycznych NICE rozpoczęcie terapii leczenia doraźnego powinno obejmować połączenie leku z grupy tryptanów i NLPZ lub paracetamolu i leku przeciwwymiotnego. Do leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych stosowanych w terapii możemy zaliczyć:

• ibuprofen – 600-800 mg,
• kwas acetylosalicylowy – 600-900 mg,
• naproksen – 500-1000 mg,
• diklofenak – 50-75 mg,
• kwas tolfenamowy – 200 mg.

Aby skutecznie leczyć migrenę leki z grupy NLPZ, powinny zostać podane jak najwcześniej, w dawce maksymalnej jednorazowej. Nie powinniśmy czekać, aż ból rozwinie się w pełni, ponieważ nie uzyskamy wtedy odpowiedniego efektu leczniczego.

W przypadku przeciwwskazań do stosowania NLPZ warto zastosować paracetamol w dawce 1 g. Podany samodzielnie może okazać się niewystarczająco skuteczny. W połączeniu z metoklopramidem wykazuje siłę działania porównywalną do tryptanów.

Metamizol cechują się dość wysoką skutecznością w zwalczaniu bólu, jednak należy pamiętać, że jego stosowanie należy ograniczyć do maksymalnie 5 dniu, ze względu na ryzyko wystąpienia agranulocytozy.

Kolejną grupą stosowaną w leczeniu farmakologicznym są tryptany – agoniści receptorów serotoninowych (5-HT), np.: sumatryptan, ryzatryptan, zolmitryptan. Również w przypadku tej grupy najważniejsze jest jak najwcześniejsze zażycie odpowiedniej dawki leki. Dość częstym działaniem niepożądanym jest zespół tryptanowy – nudności, parestezje, uczucie gorąca.

Metoklopramid – lek przeciwwymiotny. Stosowany w ostrych napadach migreny w celu niwelowania nudności i wymiotów oraz zwiększenia wchłaniania leków przeciwbólowych. Nie powinien być stosowany dłużej niż 5 dni ze względu na ryzyko mimowolnych skurczów mięśni.

Ergotamina – obkurcza naczynia wewnątrzczaszkowe, co powoduje, że jest przeciwwskazana po zawale czy udarze, nie powinno się jej także stosować w przypadku nadciśnienia. Ważne jest zachowanie co najmniej 24-godzinnego odstępu pomiędzy przyjęciem leku z grupy tryptanów i ergotaminy.

Profilaktyczne leczenie migreny

Głównym celem profilaktyki jest zmniejszenie częstości napadów migreny oraz ich nasilenia. Leczenie profilaktyczne rozpoczyna się u pacjentów, u których migrena występuje częściej niż 4 dni w miesiącu lub kiedy jej występowanie znacznie ogranicza sprawność. W doborze terapii lekarz kieruje się skutecznością danego leku oraz chorobami współwystępującymi, takimi jak nadciśnienie, depresja, niedociśnienie. Najczęściej w profilaktycznym leczeniu migreny stosuje się:

• beta-blokery – propranolol, metoprolol,
• TLPD (trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne) – amitryptylina,
• antagonisty wapnia – flunaryzyna,
• leki przeciwpadaczkowe – topiramat, walproinian,
• IKA (inhibitory konwertazy angiotensyny) – lizynopryl,
• sartany – kandesartan,
• NLPZ – naproksen – migrena związana z cyklem miesiączkowym.

Należy pamiętać, że leki z grupy IKA, sartany oraz leki przeciwpadaczkowe są przeciwwskazane u kobiet w ciąży ze względu na ryzyko działania teratogennego.

Według badań uzasadnione jest stosowanie cytrynianu magnezu w dawce 600 mg na dobę. U części pacjentów spowodowało to zmniejszenie częstotliwości ataków bólu migrenowego, którą łączą się z niskim poziomem magnezu we krwi pełnej, surowicy i płynie mózgowo-rdzeniowym. Także stosowanie witaminy B2 oraz koenzymu Q10 wiązało się ze zmniejszeniem ataków. Surowcami roślinnymi, które stosowane są tradycyjnie w zapobieganiu migrenie, są liście i ziele złocienia maruny. Jego ekstrakty hamują syntezę prostaglandyn – działanie przeciwzapalne, zmniejszają skurcz mięśni naczyń krwionośnych oraz hamują uwalnianie serotoniny. Potrzebne są jednak dalsze badania, aby potwierdzić skuteczność preparatów zawierających złocień maruny.

Metody niefarmakologiczne

Najbardziej skutecznym sposobem walki z typowymi objawami migreny są metody farmakologiczne, czyli odpowiednio wczesne zażycie środków przeciwbólowych. Jednak, aby zapobiegać migrenom, oprócz wymienionych leków warto też podjąć niefarmakologiczne kroki. Należy unikać czynników wyzwalających. Warto ograniczyć spożywanie alkoholu czy pokarmów zawierających tyraminę. Dbać o odpowiednią ilość snu oraz ograniczać stres. Warto dodatkowo wspomagać się domowymi sposobami, które pomogą nam zmniejszyć uporczywy ból głowy. Pomocne mogą okazać się ciepłe lub zimne okłady, relaksująca kąpiel, sen czy masaże. Ograniczenie dostępu światła poprzez zasłonięcie zasłon również powinno ograniczyć narastający ból.

Migrena w czasie ciąży

Migrena u kobiet w ciąży w prawie 70% przypadków ulega osłabieniu w II i III trymestrze. Warto wiedzieć o niefarmakologicznych metodach zapobiegania, takich jak odpowiednia dieta i inne czynniki stylu życia, które pozwolą zredukować liczbę migren. Kobieta powinna zadbać o odpowiednią ilość snu, nawodnienie, stosowanie technik relaksacyjnych, które pozwolą zmniejszyć poziom stresu. W sytuacji gdy objawy migrenowych bólów nasilają się, można zastosować doraźne leczenie napadów migrenowych w postaci podania paracetamolu. Należy pamiętać, że stosowanie leków na migrenę z grupy NLPZ, np. ibuprofenu jest przeciwwskazane w III trymestrze.

Kogo najczęściej dotyka migrena?

Migrena znacznie częściej dotyka kobiet niż mężczyzn (3:1). Jest to częściowo związane ze zmianami hormonalnymi, jakie zachodzą w ich organizmie podczas cyklu menstruacyjnego czy menopauzy. Może pojawić się w każdym wieku, jednak u większości osób pojawia się ona przed 40. rokiem życia. Czasami mamy do czynienia ze zjawiskiem przekształcenia się w procesie dojrzewania migreny brzusznej występującej u dziecka w typową migrenę u osoby dorosłej. W znacznej części przypadków możemy mówić o czynnikach genetycznych obciążających wystąpieniem migreny. Należy jednak pamiętać także o czynnikach środowiskowych, które wywołują wystąpienie napadów bólu. Są nimi na przykład stres, zmiany pogody, niektóre potrawy.

Podsumowanie

Poznanie czynników wyzwalających ataki migreny pozwala na większą kontrolę nad pojawiającym się bólem. Warto zwrócić uwagę na to, co jemy i co robiliśmy przed pojawieniem się bólu migrenowego, umożliwia nam to lepsze poznanie siebie i dowiedzenie się co właśnie u nas wywołało atak, aby na przyszłość tego unikać. Bardzo ważne jest, aby leki na migrenę wziąć jak najwcześniej w górnej granicy dawki, nie czekać, aż ból w pełni się rozwinie. Gwarantuje to największą skuteczność leczenia i opanowania bólu.