Cukrzyca typu 1 – co to jest, jakie są jej objawy, jak leczyć?

Cukrzyca typu 1 nazywana jest cukrzycą młodzieńczą lub cukrzycą dziecięcą ze względu na to, że występuje zazwyczaj w pierwszych 20 latach życia. Zobacz, czym się charakteryzuje, jakie są jej przyczyny oraz objawy. Sprawdź, jak można ją leczyć.

Cukrzyca typu 1 – poznaj ją lepiej

Cukrzyca typu 1 to choroba mająca związek z destrukcją komórek β trzustki, która prowadzi do bezwzględnego niedoboru insuliny. U osób zdrowych poziom regulacji wskazanego tu hormonu, tj. insuliny, odbywa się automatycznie. Gdy przykładowo stężenie glukozy spada, to zmniejsza się jednocześnie ilość insuliny i zwiększa się ilość hormonów, które produkują nadnercza, np. kortyzolu, adrenaliny, podnoszących stężenie glukozy.

Taki sposób działania nie występuje u chorych z opisanym tu rodzajem choroby. Poziom glukozy – z uwagi na brak lub niedobór insuliny – systematycznie wzrasta prowadząc do hiperglikemii. Bardzo istotne jest też właściwe podawanie insuliny, ponieważ może ono doprowadzić do hipoglikemii, inaczej niedocukrzenia.

Zazwyczaj na cukrzycę typ 1 chorują osoby młode, choć sporadycznie zdarza się, że choroba ujawnia się również u osób starszych, po 70. lub 80. roku życia. Znana jest też cukrzyca typu LADA. To inaczej cukrzyca typu 1 o specyficznym przebiegu. Jest chorobą o późnym początku, tzn. występującą po 35 roku życia, a niszczenie komórek trzustkowych jest stopniowe.

Pacjenci mają zwykle prawidłową masę ciała, co odróżnia ten typ cukrzycy od cukrzycy typu 2, która ma duży związek z otyłością. Wraz z rozwojem choroby pogarsza się ogólna kondycja organizmu, pojawia się zmęczenie. Postępująca cukrzyca jest stanem niebezpiecznym dla zdrowia i życia.

Cukrzyca typu 1 – przyczyny

Przyczyny cukrzycy typu 1 nie zostały do końca poznane. Chorobę wywołuje niedobór lub brak insuliny, co ma związek ze zniszczeniem komórek β wysp trzustkowych. W obrębie tych miejsc pojawiają się nacieki z komórek jednojądrzastych, nazywanych „insulitis”. Ich pojawienie może mieć związek z zakażeniem wirusowym albo toczącym się procesem autoimmunologicznym.

Czynniki, które zapoczątkowują proces niszczenia komórek β trzustki nie zostały jednoznacznie zidentyfikowane, jednak naukowcy zwracają uwagę na kilka kwestii mających związek z zachorowaniami. Są to:

• sezonowość zachorowań – na tę chorobę zapada się zazwyczaj w okresie jesienno-zimowym i zwykle poprzedzona jest infekcją wirusową, toteż przyczyny cukrzycy typu 1 można upatrywać w czynnikach środowiskowych;
• hipoteza „nadmiaru higieny” – w publikacji prof. Lilianny Majkowskiej odnajdujemy twierdzenie, że brak kontaktu z wieloma antygenami zewnętrznymi może zmieniać reaktywność układu odpornościowego i prowadzić do autoagresji^[1];
• hipoteza „polio” – brak kontaktu z wieloma łagodnymi czynnikami infekcyjnymi sprawia, że dzieci nie nabywają niezbędnej odporności, przez co ich organizmy przestają sobie radzić z bardziej niebezpiecznymi wirusami, zwiększa się tym samym ryzyko uszkodzenia tkanek w wyniku zakażenia wirusem. Określenie hipoteza „polio” jest stosowane, z uwagi na to, że występuje tu analogia do wybiórczego uszkodzenia komórek w przebiegu choroby Heinego-Medina;
• wirusy – rolę w rozpoczęciu procesu autoimmunologicznego niszczącego komórki trzustkowe przypisuje się wirusom, m.in. Coxackie B, HAV, wirusowi różyczki, rota wirusom, wirusowi grypy^[2];
• białka pokarmowe – zdaniem prof. Lilianny Majkowskiej do rozwoju destrukcji komórek trzustkowych przyczyniać się mogą również białka mleka krowiego.

Cukrzyca typu 1 – objawy

Klasyczne objawy cukrzycy typu 1 to:

• duże pragnienie,
• uczucie suchości w ustach,
• gwałtowny spadek masy ciała,
• zaburzenia widzenia.

Symptomy, które również mogą świadczyć o tej chorobie to m.in. zajady w kącikach ust, zmęczenie, apatia, pojawiające się drzemki w ciągu dnia. Cukrzyca typu 1 może przebiegać bez objawów. Niestety, u niektórych pacjentów rozpoznanie pojawia się dopiero wówczas, gdy trafiają do szpitala w śpiączce ketonowej albo z symptomami sugerującymi kwasicę ketonową.

Co ciekawe, u pacjentów z cukrzycą typu 1 występuje predyspozycja do pojawiania się innych chorób autoimmunologicznych. Na liście znajduje się m.in. choroba Addisona, bielactwo, celiakia, choroba Hashimoto, a także autoimmunologiczne zapalenie wątroby.

Cukrzyca typ 1 i 2 – porównanie

Cukrzyca jest „grupą chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią, wynikającą z problemów z wydzielaniem insuliny^[3]. Cukrzyca typ 1 i 2 to dwie różne choroby, dlatego warto przyjrzeć się im bliżej.

Pierwsza różnica polega na tym, że cukrzyca typ 1 ma podłoże immunologiczne. W jej rozwoju dużą rolę odgrywają też czynniki genetyczne. Z kolei cukrzyca typu 2 jest w znacznie większym stopniu uwarunkowana środowiskowo. Na jej wystąpienie ogromny wpływ mają: niewłaściwy tryb życia oraz nieodpowiednie nawyki żywieniowe.

Inny jest też przebieg obu chorób. Od początku – w przeciwieństwie do terapii cukrzycy typu 2 – leczenie cukrzycy typu 1 wymaga stosowania insuliny. Natomiast cukrzycę typu 2 u niektórych pacjentów można wyrównać stosując odpowiednią dietę oraz podejmując aktywność fizyczną.

Wśród podobieństw wymienić można z kolei symptomy wskazujące na występowanie tych chorób. Cukrzyca typu 2 oraz cukrzyca typu 1 dają zbliżone objawy, tj. wzmożone pragnienie, zmęczenie i senność, a także nieustanne uczucie suchości w ustach. Choć w ogólnych statystyka przeważa cukrzyca typu 2, to jednak w przypadku dzieci i młodzieży dominującą rolę odgrywa cukrzyca typu 1. Aż 90% przypadków zachorowań na cukrzycę u młodych osób to właśnie cukrzyca typ 1.

Cukrzyca typu 1 u dzieci

Zazwyczaj diagnozuje się cukrzycę typu 1 u dzieci, ale też u ludzi młodych, którzy nie ukończyli jeszcze 35 roku życia. Według danych rządowych, to jedna z najpopularniejszych chorób przewlekłych u dzieci i młodzieży. Co ciekawe, w ostatnich latach obserwowany jest wzrost zachorowań na cukrzycę typ 1 w Europie^[4].

Dziecko z cukrzycą typu 1 – jeżeli ma zagwarantowany dostęp do insuliny – może normalnie żyć, bawić się z rówieśnikami, uprawiać sport i uczyć się. Bardzo ważne jednak, by rodzic lub opiekun zadbał o to, by nauczyć dziecko, jak podawać leki oraz jak rozpoznać u siebie stan związany z hiperglikemią i hipoglikemią. Istotne jest też uświadamianie środowiska, w jakim przebywa pociecha, o cukrzycy. Bardzo ważne, by nauczyciele i inne osoby, pod których opieką zostaje dziecko, wiedzieli, jak zareagować w stanie zagrażającym zdrowiu lub życiu dziecka. Dorosły, który zajmuje się małym cukrzykiem powinien umieć podać odpowiednią dawkę insuliny, uruchomić i wyłączyć pompę insulinową, jeżeli dziecko z takiej korzysta, a w razie potrzeby udzielić pierwszej pomocy.

Choć nie istnieją metody profilaktycznego zapobiegania tej chorobie, to jednak niektóre badania wykazują mniejszą zachorowalność na cukrzycę typu 1 w krajach, gdzie prowadzona jest rutynowa suplementacja noworodków witaminą D3^[5]. Dlatego warto pamiętać o podawaniu tej witaminy w pierwszych miesiącach życia dziecka, nie tylko z uwagi na mocniejsze kości.

Leczenie cukrzycy typu 1

Obecnie poziom rozwoju medycyny w zakresie leczenia cukrzycy typu 1 jest na tyle wysoki, że życie chorego nie różni się zasadniczo od osób zdrowych. Terapia opiera się na trzech filarach. Podstawami są: insulinoterapia, zdrowe odżywianie, a także dopasowany do pacjenta wysiłek fizyczny.

Podawanie insuliny odbywa się poprzez wstrzyknięcie jej do podskórnej tkanki tłuszczowej. Jeszcze kilka lat temu jedyną możliwością była iniekcja za pomocą igły i strzykawki. Obecnie rezygnuje się z tego rozwiązania na rzecz takich form leków na cukrzycę jak:

• wstrzykiwaczy typu „pen” – swoją budową przypomina pióro. Wewnątrz znajduje się wymienialny wkład z insuliną. Taki wstrzykiwacz ułatwia sam proces odmierzania insuliny. Igły stosowane w penie są jednorazowe. Urządzenie nie powinno być stosowane przez inne osoby niż pacjent;
• pompy insulinowej – to sprzęt, który znajduje się na wysokości talii. Stosowanie takiej formy podawania insuliny zmniejsza liczbę iniekcji do jednej na kilka dni. Urządzenie podaje insulinę w sposób ciągły na podstawie wcześniej zaprogramowanej sekwencji. Pompa insulinowa wpływa tak na organizm, że jej działanie przypomina pracę zdrowej trzustki.

Bardzo istotna jest też dieta przy cukrzycy typu 1. Jadłospis powinien być oparty na trzech parametrach:

• rozkładzie posiłków w ciągu dnia,
• wartości energetycznej w dziennej racji,
• składzie jakościowym.

Dieta przy cukrzycy ma za zadanie dostarczać: 10-15% białek, 55-60% węglowodanów (przede wszystkim złożonych), a także 25-30% tłuszczów (najlepiej nienasyconych, pochodzenia roślinnego. Ponadto dieta przy cukrzycy bazuje na tzw. wymiennikach węglowodanowych. Taki system pozwala na urozmaicanie i poszerzanie diety. Daje też możliwość obliczenia niezbędnej dawki insuliny związanej z konkretnym posiłkiem. Bardzo istotne jest też eliminowanie cukrów prostych z menu, np. słodyczy, które w gwałtowny sposób podnoszą poziom cukru we krwi.

Leki na cukrzycę – jak bezpiecznie stosować inne preparaty?

Warto wspomnieć, że leki na cukrzycę to nie jedyny sposób, by wzmocnić organizm cukrzyka. Aby wesprzeć organizm w utrzymaniu prawidłowego poziomu glukozy we krwi, można też sięgać po preparaty zawierające substancje, np. kwas foliowy czy witaminy z grupy B, które wspomagają prawidłowy metabolizm cukru.

Apteka Codzienna to apteka internetowa, gdzie można znaleźć tego rodzaju suplementy diety. Pamiętaj, że w przebiegu cukrzycy typu 1, stosowanie jakichkolwiek innych preparatów powinno być zgłoszone lekarzowi prowadzącemu. Ponadto na opakowaniach konkretnych np. suplementów diety powinny być jasne informacje, że produkt jest bezpieczny dla pacjentów z cukrzycą. Nasza apteka internetowa posiada w taki sposób oznaczone produkty, przeznaczone dla tej grupy chorych.

Cukrzyca typu 1 i jej przyczyny nie są do końca znane. Od momentu wykrycia choroby, leczenie cukrzycy typu 1 wymaga stosowania insuliny. To m.in. odróżnia ten rodzaj cukrzycy od cukrzycy typu 2, która początkowo opiera się zwykle na dostosowaniu diety i aktywności fizycznej. Obecnie środki z insuliną są jedynymi lekami na cukrzycę typu 1. Inne preparaty stosowane przez cukrzyków powinny zawierać właściwe oznaczenia.