Czym jest genisteina? Działanie, właściwości, przeciwwskazania i skutki uboczne

Czym jest genisteina?

Genisteina to naturalny związek z grupy izoflawonów, zaliczany do cennych fitoestrogenów roślinnych. Występuje przede wszystkim w roślinach strączkowych, takich jak soja, groch, fasola czy ciecierzyca, a także w czerwonej koniczynie. Ten niezwykły składnik wykazuje szereg korzystnych właściwości dla zdrowia. Genisteina działa przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie, neutralizując szkodliwe wolne rodniki i chroniąc komórki przed stresem oksydacyjnym. Wykazuje również zdolność do regulacji poziomu hormonów płciowych w organizmie, w tym estrogenów. Dzięki temu może korzystnie wpływać na układ krążenia i zmniejszać ryzyko rozwoju miażdżycy. Liczne badania naukowe sugerują, że genisteina może odgrywać istotną rolę w profilaktyce nowotworowej. Związek ten wykazuje potencjał przeciwnowotworowy, szczególnie w przypadku raka piersi, prostaty i jelita grubego. 

Jak genisteina wpływa na organizm? 

Efekt działania genisteiny zależy od poziomu estrogenów w organizmie. Po menopauzie, gdy ich stężenie spada, związek ten może częściowo zastępować ich funkcje. Z kolei przy prawidłowym lub podwyższonym poziomie estrogenów, genisteina konkuruje o wiązanie z ich receptorami, osłabiając ich aktywność. Genisteina wykazuje również zdolność do regulacji procesów podziału komórkowego, stanów zapalnych oraz produkcji wolnych rodników tlenowych. Dzięki temu może odgrywać istotną rolę w profilaktyce nowotworowej oraz zmniejszaniu ryzyka rozwoju chorób układu krążenia.

Wskazania do stosowania genisteiny

Genisteina to związek fitoestrogenowy występujący w roślinach strączkowych, zwłaszcza w soi. Wykazuje ona działanie podobne do estrogenu, co czyni ją cennym składnikiem w łagodzeniu objawów związanych z niedoborem estrogenów podczas menopauzy. Preparaty bogate w genisteinę mogą skutecznie łagodzić takie dolegliwości, jak uderzenia gorąca, nadmierna potliwość, napięcie nerwowe, niepokój oraz zaburzenia snu.

Ponadto suplementacja genisteiną może przynosić korzyści w profilaktyce miażdżycy, zapobieganiu chorobom nowotworowym, utrzymaniu prawidłowego profilu lipidowego oraz zachowaniu właściwej gęstości mineralnej kości. Dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym genisteina może również chronić przed uszkodzeniami komórek i tkanek.

Genisteina - właściwości

Układ hormonalny

Genisteina jest związkiem chemicznym o budowie zbliżonej do żeńskiego hormonu płciowego estradiolu (E2). Posiada grupę fenolową, dzięki której może łączyć się z receptorami estrogenowymi typu alfa występującymi w piersiach, jajnikach, macicy oraz receptorami beta zlokalizowanymi w naczyniach krwionośnych, mózgu i kościach. W zależności od stężenia, genisteina może działać jako agonista lub antagonista receptorów estrogenowych. W niskich stężeniach aktywuje te receptory, natomiast w wysokich je blokuje. Genisteina wykazuje pięciokrotnie większe powinowactwo do receptorów beta niż alfa, podczas gdy estradiol ma porównywalne powinowactwo do obu typów. Dzięki zdolności do stymulacji receptorów estrogenowych, genisteina może łagodzić objawy menopauzy. Badania wykazały, że już jednorazowa dawka 30 mg genisteiny na dobę może zmniejszać częstotliwość i czas trwania uderzeń gorąca.

Układ kostny

Genisteina występująca zwłaszcza w soi, może przeciwdziałać osteoporozie u kobiet, która jest spowodowana niedoborem estrogenów po menopauzie. Badania wykazały, że suplementacja genisteiną przynosi efekty porównywalne do terapii hormonalnej w zapobieganiu utracie masy kostnej. Aby uzyskać pożądany wpływ na tkankę kostną, konieczne jest stosowanie wyższych dawek genisteiny, wynoszących 54 lub 90 mg dziennie przez co najmniej 6 miesięcy.

Ponadto dieta bogata w izoflawony sojowe, takie jak genisteina, prawdopodobnie korzystnie wpływa na gęstość mineralną kości. Potwierdza to przykład kobiet azjatyckich, u których ten parametr jest wyższy w porównaniu z kobietami z krajów zachodnich, co może być związane ze spożywaniem większych ilości soi.

Nowotwory

Liczne badania doświadczalne sugerują, że genisteina może hamować rozwój nowotworów piersi, prostaty, endometrium, płuc, jelita grubego, trzustki, dróg moczowych oraz wielu innych. Mechanizm przeciwnowotworowego działania genisteiny może być związany z jej zdolnością do hamowania podziałów komórkowych. W przypadku raka prostaty, istotną rolę odgrywa blokowanie działania androgenów poprzez wiązanie się genisteiny z ich receptorami.

Kontrowersje budzi jednak zdolność genisteiny do pobudzania receptorów estrogenowych, co potencjalnie może sprzyjać rozwojowi nowotworów estrogenozależnych, takich jak rak piersi czy endometrium. Jedno z badań wykazało wzrost podziałów komórek prawidłowej tkanki piersi u kobiet po dwutygodniowej diecie wzbogaconej w soję. Wiadomo również, że w zależności od stężenia, genisteina może stymulować (niższe stężenia) lub hamować (wyższe stężenia) proliferację komórek nowotworowych. Jednak obserwacje kliniczne nie potwierdzają tych obaw. Śmiertelność z powodu raka sutka i prostaty wśród mieszkańców Dalekiego Wschodu, spożywających 20-80 mg genisteiny dziennie, jest nawet 10 razy mniejsza niż w krajach zachodnich.

Układ sercowo-naczyniowy

Genisteina działa przeciwmiażdżycowo, obniżając poziom frakcji LDL, zwanej "złym" cholesterolem, oraz przeciwdziałając powstawaniu utlenionych form lipidów, które niekorzystnie wpływają na naczynia krwionośne. Przypuszcza się, że genisteina, ze względu na swoje powinowactwo do receptorów estrogenowych beta występujących m.in. w nabłonku naczyń, może powodować ich rozszerzanie i zmniejszać sztywność, prowadząc do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi. Obserwacje wskazują, że u osób spożywających duże ilości przetworów sojowych, bogatych w genisteinę, rzadziej występują choroby układu krążenia w porównaniu do ogółu populacji.

Genisteina a choroba Alzheimera

Genisteina, związek fitoestrogenowy obecny w roślinach strączkowych, ma zdolność do przekraczania bariery krew-mózg, co czyni ją potencjalnym środkiem w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera. Badania eksperymentalne wykazały, że genisteina może zmniejszać utratę neuronów, stres oksydacyjny i stan zapalny w mózgu wywołane toksycznymi złogami białkowymi. Ponadto zmniejsza wytwarzanie i nasila degradację toksycznych agregatów białkowych oraz poprawia przekazywanie sygnałów między neuronami.

W jednym z badań klinicznych, u pacjentów z wczesnymi objawami choroby Alzheimera zaobserwowano poprawę w niektórych testach oceniających funkcje poznawcze po 12 miesiącach suplementacji 120 mg genisteiny dziennie. Sugeruje to, że genisteina może opóźniać ujawnienie się choroby. Konieczne są jednak dalsze badania w celu potwierdzenia tych obiecujących wyników.

Genisteina - przeciwwskazania do stosowania

Przyjmowanie produktów z genisteiną jest przeciwwskazane u osób z nadwrażliwością na soję, olej sojowy, orzeszki ziemne lub jakikolwiek składnik preparatu. Preparatów z genisteiną nie należy stosować w okresie ciąży oraz karmienia piersią.

Zalecane spożycie genisteiny

Nie ustalono dotychczas precyzyjnej dawki terapeutycznej genisteiny, związku fitoestrogenowego występującego naturalnie w roślinach strączkowych. Suplementacja genisteiną opiera się na wynikach badań eksperymentalnych oceniających jej wpływ na organizm ludzki. Za bezpieczną uznaje się dawkę dobową 150 mg na kilogram masy ciała.

W aptekach i sklepach zielarskich dostępne są preparaty zawierające wyciąg z nasion soi (Glycine max semen extractum siccum), będącej źródłem genisteiny. Zazwyczaj są to produkty zalecane w łagodzeniu objawów menopauzy. Przy wyborze suplementu z genisteiną należy zwrócić uwagę na ilość substancji czynnej oraz standaryzację. Ponadto, w preparatach sojowych mogą znajdować się inne składniki wspomagające działanie genisteiny, takie jak wyciągi z koniczyny czerwonej (Trifolium pratense L.), żeń-szenia, dzięgla chińskiego czy Rehmannia glutinosa.