Jakie są objawy niedoboru żelaza u człowieka? Przyczyny, objawy i skutki

Żelazo to niezwykle ważny pierwiastek, który odgrywa kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naszego organizmu. Bierze udział w wielu kluczowych procesach, takich jak: krzepnięcie krwi, wzmacnianie odporności oraz w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Z tego powodu niedobór żelaza może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, gdzie głównymi objawami będą: uczucie zmęczenia i senności, problemy z wypadaniem włosów oraz rozwój anemii. Co prowadzi do niedoboru żelaza? Jakie są jego objawy? Co jeść, aby uniknąć niedoboru? Sprawdź już teraz czytając nasz poradnik.

Jaką rolę pełni w naszym organizmie żelazo?

Żelazo (łac. ferrum) to niezwykle ważny pierwiastek, odgrywający kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naszego organizmu. Bierze udział w wielu kluczowych procesach, takich jak:

• transport tlenu i dwutlenku węgla w organizmie,
• metabolizm komórkowy,
• synteza hemoglobiny i mioglobiny.

Żelazo jest składnikiem hemoglobiny, białka zawartego w krwinkach czerwonych, odpowiedzialnego za transport tlenu. Wchodzi również w skład enzymów uczestniczących w metabolizmie komórkowym oraz mioglobiny, białka znajdującego się w mięśniach.

Organizm magazynuje żelazo w wątrobie, szpiku kostnym i śledzionie w postaci ferrytyny i hemosyderyny, pełniąc funkcje zapasowe. Jednak zarówno jego niedobór, jak i nadmiar mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

Główne przyczyny niedoboru żelaza we krwi

Niedobór żelaza we krwi może być spowodowany różnymi czynnikami, w tym utratą krwi lub przewlekłymi krwawieniami, które mogą występować w przewodzie pokarmowym lub podczas obfitych miesiączek. Niski poziom żelaza często obserwuje się również w okresie dojrzewania, kiedy zapotrzebowanie organizmu na ten mikroelement jest zwiększone, oraz w czasie ciąży, szczególnie w drugim i trzecim trymestrze.

Dodatkowo niedobór żelaza może wynikać z niewystarczającego spożycia produktów bogatych w ten pierwiastek, co jest szczególnie widoczne w przypadku źle zbilansowanych diet wegańskich lub wegetariańskich. Inną istotną przyczyną niskiego poziomu żelaza w organizmie są zaburzenia wchłaniania tego pierwiastka w jelitach. Może to być spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak:

• zabiegi chirurgiczne dotyczące przewodu pokarmowego,
• infekcje, na przykład bakterią Helicobacter pylori,
• stany zapalne żołądka i jelit.

Zrozumienie przyczyn niedoboru żelaza jest kluczowe dla skutecznego leczenia i zapobiegania poważnym konsekwencjom zdrowotnym, takim jak anemia. Regularne monitorowanie poziomu żelaza oraz odpowiednia dieta mogą pomóc w utrzymaniu jego optymalnego stężenia w organizmie.

Objawy niedoboru żelaza

Niedokrwistość z niedoboru żelaza manifestuje się poprzez szereg charakterystycznych objawów, które mogą znacząco wpływać na jakość życia. Do najczęstszych symptomów należą:

• zmęczenie i chroniczne osłabienie,
• drażliwość oraz wahania nastroju,
• obniżona odporność na infekcje,
• problemy z koncentracją i uwagą,
• bóle oraz zawroty głowy,
• osłabienie sprawności psychofizycznej,
• pękające kąciki ust,
• bladość skóry, błon śluzowych i spojówek,
• łamliwość włosów i paznokci,
• wypadanie włosów,
• suchość oraz szorstkość skóry.

W niektórych przypadkach osoby z niedokrwistością mogą doświadczać także zaburzeń rytmu serca, osłabienia funkcji poznawczych, problemów z pamięcią oraz objawów depresyjnych.

Zidentyfikowanie tych objawów jest kluczowe dla wczesnego rozpoznania niedoboru żelaza i podjęcia odpowiednich działań, takich jak zmiany w diecie czy suplementacja, co może pomóc w poprawie ogólnego stanu zdrowia. Regularne badania krwi oraz konsultacje z lekarzem są zalecane, aby monitorować poziom żelaza i zapobiegać poważniejszym problemom zdrowotnym.

Jak rozpoznać niedobór żelaza we krwi?

Jednym z pierwszych i zarazem kluczowych objawów jest uczucie zmęczenia, ogólne osłabienie oraz wzmożona senność. Osoby zmagające się z niedoborem żelaza często skarżą się również na bladą skórę, zaburzoną pracę serca (np. kołatanie) czy tendencję do zawrotów głowy. Oprócz tego niedobór żelaza może powodować:

• pękanie kącików ust,
• ciągłe uczucie zimna,
• dreszcze,
• zaburzenia w zakresie oddychania - duszności lub spłycony oddech,
• zwiększoną podatność na infekcje.

Skutki niedoboru żelaza

Niedobór żelaza w organizmie prowadzi do wielu negatywnych konsekwencji zdrowotnych, z których najpoważniejszą jest niedokrwistość. U kobiet w ciąży, szczególnie w pierwszym i drugim trymestrze, niedobór żelaza zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań, takich jak przedwczesne oddzielenie łożyska, niedotlenienie zarówno mięśnia macicy, jak i płodu, a także ryzyko poronienia czy przedwczesnego porodu.

Dzieci urodzone przez matki z niedokrwistością z niedoboru żelaza mogą mieć niską masę urodzeniową i są bardziej narażone na zaburzenia w rozwoju psychoruchowym. Dodatkowo niedobór żelaza może prowadzić do zwiększenia poziomu metali ciężkich, takich jak kadm i ołów, w organizmie.

Warto zatem monitorować poziom żelaza i dbać o jego odpowiednią podaż, aby uniknąć poważnych komplikacji zdrowotnych. Regularne badania oraz zbilansowana dieta, bogata w źródła żelaza, są kluczowe dla utrzymania zdrowia.

Dieta a niedobór żelaza - co jeść, aby uzupełnić żelazo w organizmie?

Aby skutecznie uzupełnić niedobór żelaza, kluczowe jest wprowadzenie do diety produktów bogatych w ten pierwiastek. Jakie pokarmy są najlepszym źródłem żelaza?

Produkty zwierzęce

Wśród produktów pochodzenia zwierzęcego, które są szczególnie bogate w żelazo, warto wymienić:

• ryby,
• jajka,
• cielęcinę,
• wołowinę,
• mięso drobiowe,
• wątróbkę oraz inne podroby.

Produkty roślinne

Z kolei w diecie roślinnej, do produktów bogatych w żelazo należą:

• tofu,
• soja,
• fasola,
• kakao,
• brokuły,
• brukselka,
• soczewica,
• pestki dyni,
• amarantus,
• ciecierzyca,
• otręby pszenne,
• orzechy nerkowca,
• zielone warzywa liściaste.

Wchłanianie żelaza

Warto jednak pamiętać, że przyswajalność żelaza z pokarmów nie jest wysoka. Niektóre składniki żywności mogą ograniczać jego wchłanianie, a są to głównie:

• kawa, herbata, czerwone wino,
• wapń (z mleka i produktów mlecznych),
• kwas fitynowy (obecny w zbożach i roślinach strączkowych).

Jak poprawić wchłanianie żelaza?

Niektóre techniki kulinarne oraz dodatki mogą wspierać wchłanianie żelaza. Należy do nich:

• moczenie i gotowanie roślin strączkowych,
• dodawanie produktów bogatych w siarkę (np. jajka, cebula),
• wzbogacanie posiłków o witaminę C (obecną w świeżych owocach, warzywach i sokach),
• używanie kwasów organicznych (np. kwas cytrusowy, znajdujący się w ananasach i porzeczkach).

Dzięki tym wskazówkom można skutecznie zwiększyć przyswajalność żelaza i wspierać zdrowie organizmu. Regularne monitorowanie diety oraz włączenie odpowiednich produktów pomoże w uniknięciu niedoborów tego kluczowego pierwiastka.

Leczenie farmakologiczne niedoboru żelaza

Leczenie niedoboru żelaza opiera się przede wszystkim na usunięciu jego przyczyny. Jeśli nie występują problemy ze wchłanianiem żelaza z przewodu pokarmowego, stosuje się preparaty żelaza doustne.

Należy pamiętać, aby przyjmować je między posiłkami lub na czczo. W przypadku złej tolerancji preparatów doustnych lub problemów ze wchłanianiem żelaza (np. choroby przewodu pokarmowego), stosuje się żelazo podawane drogą pozajelitową - dożylnie lub domięśniowo przez wykwalifikowany personel medyczny.

Wzrost stężenia hemoglobiny o około 2g/dl następuje po około 3 tygodniach od rozpoczęcia leczenia. Terapia trwa zazwyczaj 4-6 miesięcy, ponieważ organizm musi odbudować magazyny żelaza. Dlatego leczenie żelazem kontynuuje się przez kilkadziesiąt dni nawet po uzyskaniu prawidłowego wyniku morfologii krwi.

Suplementacja żelaza u dorosłych - dla kogo?

Osoby, które mogą być narażone na niedokrwistość z niedoboru żelaza i mogą potrzebować doustnej suplementacji, to:

• kobiety w ciąży – ich zapotrzebowanie na żelazo wzrasta, co czyni je bardziej podatnymi na niedobory.
• kobiety z obfitymi miesiączkami – intensywne krwawienia mogą prowadzić do utraty żelaza.
• wegan i wegetarian – ich diety mogą być ubogie w źródła żelaza.
• sportowcy, zwłaszcza kobiety oraz osoby uprawiające dyscypliny wytrzymałościowe, które mają zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek.
• dawcy krwi – regularne oddawanie krwi może prowadzić do niedoborów.
• osoby chore na nowotwory – mogą mieć zwiększone zapotrzebowanie na żelazo lub problemy z jego wchłanianiem.
• pacjenci z chorobami przewodu pokarmowego, takimi jak celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka.
• osoby z zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO).
• pacjenci po resekcji jelita cienkiego – mogą mieć trudności ze wchłanianiem składników odżywczych.
• osoby z przewlekłą chorobą nerek – mogą mieć zaburzenia w produkcji erytropoetyny, co wpływa na produkcję czerwonych krwinek.
• osoby z niewydolnością serca – ich organizmy mogą mieć zwiększone zapotrzebowanie na żelazo.
• pacjenci z zakażeniem bakterią Helicobacter pylori – mogą mieć problemy ze wchłanianiem żelaza.
• osoby z przewlekłymi chorobami zapalnymi i/lub zakaźnymi, które mogą wpływać na poziom żelaza w organizmie.

Zrozumienie grup ryzyka i ich potrzeb jest kluczowe dla skutecznego zapobiegania i leczenia niedoboru żelaza, co może pomóc w uniknięciu poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak niedokrwistość.