Jesienna depresja - czym jest depresja sezonowa i jak rozpoznać jej objawy?

Jesienna depresja, znana również jako depresja sezonowa (SAD), to zaburzenie nastroju, które pojawia się wraz z nadejściem jesieni i może trwać przez całą zimę. Jeśli jej objawy są szczególnie nasilone lub występują co roku, warto skonsultować się z lekarzem.

Do najczęstszych symptomów należą ciągłe zmęczenie, obniżenie nastroju oraz brak energii, co może znacznie wpłynąć na codzienne funkcjonowanie i pogorszyć jakość życia. Krótsze dni, brak słońca, chłodniejsze temperatury i deszczowa aura sprzyjają pojawieniu się tych dolegliwości. Dowiedz się, jak rozpoznać objawy depresji sezonowej i jak skutecznie sobie z nimi radzić.

Czym jest jesienna depresja?

Jesienna depresja to zaburzenie, które może dotyczyć osób w każdym wieku, choć jej występowanie trudne jest do dokładnego określenia. Najczęściej spotykana jest w regionach, gdzie zimą i jesienią występuje niedobór światła słonecznego. Czynniki klimatyczne, takie jak krótsze dni, mniejsza ilość słońca, pochmurna pogoda, ochłodzenie oraz opady deszczu, mogą przyczyniać się do jej rozwoju. Naukowcy badają również możliwe psychospołeczne przyczyny depresji sezonowej – szczególnie negatywne wydarzenia, które miały miejsce jesienią, jak np. utrata pracy czy rozwód, mogą zwiększać podatność na wystąpienie tego zaburzenia.

Jesienna depresja: objawy

Wśród symptomów depresji sezonowej, szczególnie w okresie jesiennym, można zauważyć:

• przewlekłe zmęczenie,
• pogorszenie nastroju,
• uczucie smutku,
• nadmierną drażliwość,
• spadek aktywności – brak chęci do pracy, ograniczenie kontaktów społecznych oraz utrata zainteresowań,
• zaburzenia apetytu – najczęściej zwiększona chęć na węglowodany,
• problemy ze snem – zazwyczaj nadmierna senność,
• osłabienie sprawności intelektualnej – trudności z pamięcią i koncentracją,
• zmniejszenie popędu seksualnego.

Objawy te mogą się nasilać w okresie jesiennym, a ich intensywność określana jest jako łagodna lub umiarkowana. Epizody depresji sezonowej mogą trwać od kilku tygodni do nawet 3 – 4 miesięcy i często ustępują wraz z poprawą pogody. W skrajnych przypadkach mogą prowadzić do myśli samobójczych. Warto zauważyć, że nie każde uczucie smutku czy przygnębienia oznacza depresję. Różne schorzenia, takie jak niedokrwistość, zaburzenia hormonalne czy problemy z poziomem glukozy we krwi, mogą wywoływać podobne objawy. Jesienne przygnębienie dotyka wielu ludzi, ale gdy negatywnie wpływa na jakość życia, warto skonsultować się z lekarzem specjalistą. Zrozumienie i rozpoznanie tych symptomów jest kluczowe dla skutecznego radzenia sobie z depresją sezonową, dlatego nie należy lekceważyć ich wystąpienia.

Depresja sezonowa: główne przyczyny

Depresja sezonowa może mieć różne przyczyny, ale najczęściej wskazuje się na zmiany zachodzące w otoczeniu wraz z nadejściem jesieni i zimy. Skrócenie dnia i zmniejszona ekspozycja na światło słoneczne prowadzą do wielu zaburzeń w organizmie, w tym:

• niedoboru witaminy D, kluczowej dla utrzymania prawidłowego nastroju i zdrowia psychicznego,
• zaburzeń w wydzielaniu melatoniny, czyli "hormonu snu", który reguluje cykle snu i czuwania,
• zaburzeń wydzielania serotoniny, czyli "hormonu szczęścia", również wpływającego na regulację rytmu dobowego,
• problemów z produkcją innych neuroprzekaźników, takich jak noradrenalina i dopamina, które odpowiadają za poziom energii, motywację oraz ogólne pobudzenie do działania.

Istnieją także sugestie, że depresja sezonowa może mieć podłoże genetyczne, choć do tej pory nie udało się zidentyfikować konkretnego genu, który odpowiadałby za skłonność do tego zaburzenia.

Czy za depresję sezonową odpowiadają zmiany hormonalne?

Jedna z teorii dotyczących przyczyn jesiennej depresji sugeruje, że są one związane ze zmianami hormonalnymi, a dokładniej z zaburzeniami w wydzielaniu hormonów. Kluczową rolę może odgrywać niedobór serotoniny, która odpowiada za regulację nastroju, oraz noradrenaliny. Istotnym czynnikiem jest także nadmiar melatoniny – hormon ten, produkowany w większej ilości przy małym nasłonecznieniu, może powodować uczucie senności już od rana. Brak światła słonecznego przyczynia się również do spadku poziomu serotoniny, co negatywnie wpływa na nasze samopoczucie.

Co zwiększa ryzyko zachorowania?

Choć dokładne przyczyny tego zaburzenia nie są w pełni poznane, wiadomo, że istotną rolę odgrywa niedobór światła słonecznego oraz związane z tym zmiany hormonalne. Inne czynniki, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia depresji sezonowej, to chroniczny stres, na przykład związany z pracą, której nie lubimy, czy też efekty uboczne stosowania niektórych leków. Wpływ ma również sposób odżywiania – zaleca się spożywanie pełnowartościowych, regularnych posiłków, bogatych w warzywa i owoce. Ważne jest, aby unikać jedzenia w pośpiechu oraz późnym wieczorem. Również regularna aktywność fizyczna może pomóc w zapobieganiu depresji sezonowej i poprawie nastroju.

Co robić w przypadku jesiennej depresji? 

Jeśli objawy takie jak przemęczenie i obniżony nastrój utrzymują się przez dłuższy czas, warto skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu – internistą lub lekarzem rodzinnym. Takie symptomy mogą być wynikiem różnych chorób ogólnoustrojowych, np. niedoczynności tarczycy, anemii (niedokrwistości), zaburzeń hormonalnych czy niedoborów witamin. Lekarz przeprowadzi dokładny wywiad, a jeśli będzie to konieczne, zleci dodatkowe badania, takie jak morfologia krwi, poziom żelaza czy hormony tarczycy. W razie potrzeby może również skierować na konsultację psychiatryczną.

Sposoby leczenia depresji sezonowej

W zapobieganiu, ale i w leczeniu jesiennej depresji wykorzystuje się szereg działań, takich jak:

1. psychoterapia to jedna z najważniejszych form wsparcia. Szczególnie efektywna jest terapia behawioralno-poznawcza (CBT), która zazwyczaj odbywa się w formie grupowych sesji. Celem tej terapii jest pomoc pacjentom w radzeniu sobie z negatywnymi emocjami oraz aktywizacja, co zapobiega tzw. „hibernacji zimowej”. Sesje odbywają się zazwyczaj dwa razy w tygodniu przez okres sześciu tygodni. Warto rozważyć połączenie psychoterapii z innymi metodami, takimi jak fototerapia czy farmakoterapia.
2. fototerapia jest kluczowym elementem leczenia depresji sezonowej. Polega na naświetlaniu pacjenta specjalnymi lampami emitującymi intensywne światło (od 2500 do 10000 luksów), co ma na celu kompensację niedoboru naturalnego światła słonecznego. Sesje naświetlania powinny trwać od 30 minut do 2 godzin dziennie, a ich efekty są często zauważalne już po kilku dniach.
3. witamina D3 jest ważnym składnikiem, który pomaga regulować poziom wapnia i fosforu w organizmie oraz wspiera układ odpornościowy. Naturalnie wytwarzana jest w skórze pod wpływem promieni słonecznych, jednak w okresie jesienno-zimowym jej poziom w organizmie spada, co może prowadzić do osłabienia i spadku energii. Z tego powodu zaleca się suplementację witaminy D3 od jesieni aż do wiosny, czyli do momentu zwiększonej ekspozycji na słońce. 
4. w leczeniu farmakologicznym badania wykazały, że najskuteczniejszym lekiem w redukcji objawów tego zaburzenia jest bupropion. Jest to inhibitor wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy, który pomaga zwiększyć ich stężenie w organizmie, co przyczynia się do poprawy nastroju i wzrostu energii. Oprócz stosowania w celu łagodzenia objawów, bupropion używany jest również profilaktycznie, aby zapobiegać nawrotom depresji sezonowej. Niektórzy lekarze decydują się także na leczenie klasycznymi lekami przeciwdepresyjnymi z grupy SSRI (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny), choć ich skuteczność bywa niższa w przypadku tej formy depresji.
5. zbilansowana dieta - w razie potrzeby należy uzupełniać ewentualne niedobory poprzez suplementację, jednak zawsze po konsultacji z lekarzem, który dobierze odpowiednią dawkę. Szczególnie istotne jest zapewnienie odpowiedniego poziomu witamin z grupy B, które wspierają układ nerwowy. W codziennym jadłospisie powinny pojawić się ryby, które dzięki zawartości zdrowych tłuszczów wspomagają syntezę serotoniny, poprawiając nastrój. Jesienią warto ograniczyć alkohol, słodycze oraz tłuste potrawy, które mogą powodować uczucie ospałości.