Movember - listopad miesiącem świadomości męskich nowotworów i nie tylko!

Nazwa “Movember” pochodzi od połączenia dwóch słów: "moustache" (wąsy) i "November" (listopad). Dlaczego ta inicjatywa skupia się tylko na mężczyznach?

Płeć to istotny czynnik wpływający na zdrowie i długość życia. Dla mężczyzn nie jest to dobra wiadomość. Statystycznie, mężczyźni żyją krócej niż kobiety – średnio o 6 lat na świecie, natomiast w Polsce różnica ta jest jeszcze większa i wynosi około 8 lat.

Co roku więcej mężczyzn ginie z powodu problemów ze zdrowiem psychicznym niż w wypadkach drogowych

W 2023 roku w wypadkach zginęły 1893 osoby, natomiast śmierć w wyniku samobójstwa poniosło 5233 osób, z czego 85% stanowili mężczyźni.

Z czego to wynika?

Większa liczba samobójstw wśród mężczyzn jest złożonym problemem, wynikającym z wielu czynników społecznych, psychologicznych i biologicznych. Do głównych powodów należą:

1. Normy społeczne i stereotypy dotyczące męskości

W wielu kulturach mężczyźni są wychowywani w duchu siły, niezależności i samodzielności. Normy te mogą wywoływać presję, by nie okazywać słabości czy emocji, co skutkuje tłumieniem problemów i niechęcią do szukania pomocy.

2. Styl radzenia sobie z emocjami

Mężczyźni często czują, że muszą radzić sobie samodzielnie z trudnościami, co może prowadzić do izolacji i pogłębiania problemów psychicznych. Częściej stosują destrukcyjne metody radzenia sobie, takie jak nadużywanie alkoholu czy agresywne zachowania. Mężczyźni często mają trudności w otwartym wyrażaniu problemów psychicznych, takich jak depresja czy lęki, co sprawia, że mogą być one trudniej rozpoznawane i diagnozowane.

3. Sposoby popełniania samobójstwa

Mężczyźni częściej wybierają bardziej gwałtowne i śmiertelne metody, co sprawia, że ich próby samobójcze częściej kończą się śmiercią. Kobiety częściej podejmują próby samobójcze, ale używają mniej skutecznych metod. Statystyki pokazują, że różnica między liczbą samobójstw mężczyzn a kobiet jest większa w krajach, gdzie dostęp do broni palnej jest łatwiejszy.

4. Problemy ekonomiczne i zawodowe

Mężczyźni są często postrzegani jako główni żywiciele rodziny, co może wywoływać ogromną presję ekonomiczną. Utrata pracy, problemy finansowe czy zawodowe mogą być silnym czynnikiem ryzyka. Przejście na emeryturę lub utrata stabilności zawodowej może również prowadzić do problemów z tożsamością i poczucia własnej wartości.

5. Problemy zdrowotne

Mężczyźni rzadziej szukają pomocy medycznej, co może skutkować brakiem wsparcia w problemach zdrowotnych, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Problemy zdrowotne mogą prowadzić do depresji i poczucia beznadziejności. Brak odpowiedniej diagnostyki i leczenia problemów psychicznych wśród mężczyzn sprawia, że choroby takie jak depresja pozostają nieleczone.

6. Samotność i problemy w relacjach

Mężczyźni często mają mniej rozbudowaną sieć wsparcia emocjonalnego. W przypadku kryzysu relacyjnego, takiego jak rozwód czy rozpad związku, mogą czuć się bardziej osamotnieni. Badania pokazują, że samotność jest silnym czynnikiem ryzyka samobójstwa, a mężczyźni często mają trudności w nawiązywaniu głębokich, wspierających relacji.

7. Kultura "milczenia" wokół zdrowia psychicznego

W społeczeństwach, gdzie rozmowa o problemach psychicznych jest tabu, mężczyźni mogą czuć się zobowiązani do ukrywania swojego stanu psychicznego. Brak otwartości i edukacji na temat zdrowia psychicznego utrudnia zrozumienie problemów i szukanie wsparcia.

Jak można pomóc?

Zmiana kulturowa i edukacja na temat zdrowia psychicznego, a także działania profilaktyczne, takie jak wsparcie psychologiczne i zachęcanie do szukania pomocy, są kluczowe w walce z tym problemem. Akcje takie jak Movember odgrywają ważną rolę, zachęcając i edukując mężczyzn do dbania o swoje zdrowie psychiczne i fizyczne oraz do otwartego rozmawiania o problemach, a także informują, gdzie można szukać profesjonalnej pomocy psychologicznej i psychiatrycznej.

Telefon zaufania dla mężczyzn znajduję się m.in na stronie Instytutu Przeciwdziałania Wykluczeniom. Link do strony znajdziesz tutaj > https://www.fundacjaipw.org/mezczyzni.

Rak prostaty najczęstszym nowotworem u mężczyzn

Rak prostaty (stercza, gruczołu krokowego) jest jednym z głównych nowotworów diagnozowanych u mężczyzn i zajmuje trzecie miejsce wśród przyczyn zgonów z powodu nowotworów, zaraz po raku płuca i jelita grubego. W badaniach sekcyjnych nawet u 60–70% mężczyzn powyżej 80. rż. wykrywa się bezobjawowego raka stercza.

Jakie są główne czynniki ryzyka?

1. Starszy wiek: Ryzyko rośnie po 50. roku życia, a szczególnie po 65. roku życia, gdy nowotwory prostaty są częstsze.
2. Występowanie raka prostaty w rodzinie: Historia raka prostaty u bliskich krewnych, jak ojciec czy brat, może podnosić ryzyko zachorowania.
3. Nosicielstwo mutacji genów: Mutacje w genach, takich jak BRCA2, CHEK2, ATM, NBN, PALB2, MLH1, MSH2, PMS2, mogą zwiększać predyspozycje do rozwoju nowotworu prostaty.
4. Otyłość: Nadmierna masa ciała wiąże się z wyższym ryzykiem agresywnych form raka prostaty.
5. Palenie tytoniu i nadmierne spożywanie alkoholu: Te czynniki sprzyjają rozwojowi nowotworów, w tym raka prostaty, oraz mogą wpływać na cięższy przebieg choroby.
6. Dieta: Spożywanie dużych ilości nasyconych kwasów tłuszczowych oraz niska zawartość selenu, witamin E i D w diecie mogą zwiększać ryzyko. Brak tych składników może osłabiać ochronę przed rozwojem komórek nowotworowych.

Jakie są objawy raka prostaty?

W większości przypadków (>75%) rak gruczołu krokowego jest wykrywany w stadium bezobjawowym i jest ograniczony tylko do tego narządu.

Zgłaszane przez pacjenta objawy mogą być niecharakterystyczne i obejmują dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych występujące również w łagodnym rozroście prostaty, takie jak:

• bolesne oddawanie moczu,
• uczucie pieczenia w cewce moczowej,
• stałe parcie na mocz,
• uczucie niepełnego wypróżnienia,
• nykturia - konieczność wielokrotnego wstawania w nocy, aby oddać mocz
• wąski strumień moczu.

Później mogą pojawić się:

• krwiomocz,
• trudności w uzyskaniu wzwodu, bolesny wytrysk,
• niewydolność nerek,
• w chorobie rozsianej: bóle kostne, złamania patologiczne, utrata masy ciała.

Jak wygląda diagnostyka raka prostaty?

Wstępną diagnostykę przeprowadza lekarz rodzinny, który w przypadku wystąpienia niepokojących objawów kieruje pacjenta do lekarza urologa. Urolog jest specjalistą zajmującym się układem moczowo-płciowym mężczyzn, dysponuje specjalistyczną wiedzą i doświadczeniem, pozwalającym na przeprowadzenie diagnostyki oraz wprowadzenie skutecznego leczenia.

Dokładnie zebrany wywiad przez lekarza obejmujący m.in obawy zgłaszane przez pacjenta oraz występowanie czynników ryzyka.

Badanie per rectum, czyli badanie palpacyjne przez odbyt to jedno z podstawowych badań pozwalające wykryć u 65–75% chorych niesymetryczne obszary stwardnień lub guza, które są charakterystyczne dla nowotworu tego narządu.

Badanie poziomu PSA we krwi – głównym markerem nowotworu gruczołu krokowego jest swoisty antygensterczowy PSA. Stężenie PSA powyżej 3,0 ng/ml należy uznawać jako nieprawidłowe i należy powtórzyć badanie. Należy jednak pamiętać, że jest to nieswoisty marker, który może wzrastać również w chorobach nienowotworowych. Dodatkowo niska wartość PSA nie wyklucza nowotworu złośliwego.

Badania obrazowe – do oceny stanu prostaty stosuje się także badania obrazowe, takie jak:

• ultrasonografia przezodbytnicza (TRUS), która pozwala uwidocznić strukturę gruczołu krokowego
• rezonans magnetyczny, który jest najdokładniejszą, nieinwazyjną metodą służącą do oceny miejscowego zaawansowania nowotworu
• tomografia komputerowa jest wykonywana głównie celem wykrycia obecności przerzutów odległych

Biopsja gruboigłowa gruczołu krokowego – to metoda diagnostyczna, która polega na pobraniu małego fragmentu tkanki prostaty w dalszego badania histopatologicznego. Biopsja jest wykonywana wówczas, gdy istnieją podejrzenia nowotworu prostaty lub innych poważnych schorzeń. Jest ona niezbędna do postawienia do postawienia rozpoznania raka prostaty.

Obecnie w Polsce nie wykonuje się populacyjnych badań przesiewowych w kierunku raka gruczołu krokowego, natomiast badanie poziomu PSA może być wykonywane na prośbę pacjenta lub w grupie chorych z podwyższonym ryzykiem zachorowania na raka prostaty, Mogą być rozważone w grupach mężczyzn:

• powyżej 50. rż.,
• powyżej 45. rż. z rodzinnym wywiadem raka gruczołu krokowego
• od 40. rż. u nosicieli mutacji BRCA2.

Leczenie raka prostaty

Leczenie raka stercza zależy od stopnia zaawansowania choroby, stanu zdrowia pacjenta oraz agresywności nowotworu. Leczenie może być radykalne, mające na celu całkowite wyleczenie nowotworu poprzez usunięcie lub zniszczenie komórek rakowych lub leczenie paliatywne, które polega na łagodzeniu objawów i poprawie jakości życia pacjenta w zaawansowanym stadium choroby, kiedy całkowite wyleczenie nie jest możliwe.

Leczenie odroczone

Leczenie odroczone możemy zastosować w dwóch przypadkach:

• u pacjenta w wolno rosnącym guzem niskiego ryzyka, u którego badania mają na celu określenie momentu włączenia leczenia radykalnego („aktywny nadzór”),
• u chorego z rakiem stercza, który ze względu na stan kliniczny (zaawansowany wiek, wiele chorób współistniejących) nie kwalifikuje się do leczenia radykalnego, a badania mają na celu określenie momentu wdrożenia leczenia paliatywnego („baczna obserwacja”).

Chirurgia

Zabieg operacyjny w raku prostaty polega całkowitym wycięciu prostaty wraz okolicznymi tkankami (prostatektomia radykalna). Zalecana w przypadku raka ograniczonego do prostaty. Najczęściej zabieg wykonuje się techniką laparoskopową lub z wykorzystaniem robota, ponieważ są one znacznie mniej inwazyjne w porównaniu do laparotomii, czyli otwartego zabiegu chirurgicznego.

Radioterapia

• Zewnętrzna: naświetlanie nowotworu z zewnątrz.
• Brachyterapia: umieszczenie źródła promieniowania wewnątrz prostaty.

Hormonoterapia

Zmniejsza poziom testosteronu, który napędza wzrost komórek rakowych. Stosowana w przypadku zaawansowanego raka jako samodzielne leczenie lub z połączeniu z radioterapią.

Chemioterapia

Używana w zaawansowanych stadiach, gdy nowotwór nie reaguje na hormonoterapię.

Leczenie celowane i immunoterapia

Nowoczesne terapie ukierunkowane na konkretne mutacje genetyczne lub wspomagające układ odpornościowy w walce z nowotworem.

Wybór metody leczenia zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta i decyzji podejmowanych wspólnie z lekarzem. Regularne badania i wczesna diagnostyka są kluczowe dla skutecznego leczenia. W ramach akcji Movember orgaznizowanych jest w wielu miastach w Polsce bezpłatne badania stężenia PSA we krwi oraz konsultacje ze specjalistą.

Nowotwór jądra chorobą młodych mężczyzn

Nowotwory jądra są dość rzadkie, ale mają szybki przebieg, często pojawiając się u młodszych mężczyzn. W ostatnich latach liczba przypadków rośnie na całym świecie, w tym w Polsce. Mimo gwałtownego rozwoju choroby, rokowania są bardzo dobre – współczesne metody leczenia pozwalają na wyleczenie aż 90% przypadków, podczas gdy w latach 70. tylko 10% pacjentów miało szansę na pełne wyzdrowienie. Głównym sposobem leczenia jest wycięcie chorego jądra.

Prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworów jądra zwiększają m.in.:

• Wnętrostwo (niezstąpione jądro) – zwiększa ryzyko, nawet po operacji jego sprowadzenia.
• Historia rodzinna – nowotwory jądra u bliskich krewnych, zwłaszcza ojca lub brata, podnoszą ryzyko.
• Osobista historia nowotworu jądra – jeśli ktoś wcześniej chorował na nowotwór złośliwy jądra, ryzyko zachorowania na nowotwór w drugim jądrze wzrasta.
• Rasa biała – mężczyźni rasy białej mają wyższe ryzyko zachorowania niż osoby z innych grup etnicznych.

Jakie objawy daje nowotwór jądra?

Najczęstszym objawem nowotworu jądra jest jego niebolesne powiększenie i/lub wyczuwalny guzek. Do innych objawów należą:

• ginekomastia - to powiększenie tkanki gruczołowej piersi u mężczyzn, które może powodować tkliwość, dyskomfort lub ból
• ból lub dyskomfort w jądrze lub mosznie – choć w wielu przypadkach nowotwór nie powoduje bólu.
• nawracające zapalenie najądrzy lub jąder,
• niepłodność,
• przedwczesne objawy dojrzewania,
• duszność i kaszel, krwioplucie, bóle kostne, ból brzucha, zaburzenia neurologiczne – objawy mogą wystąpić w przypadku przerzutów.

W przypadku wystąpienia tych niepokojących objawów należy udać się do lekarza.

Jak rozpoznać i wyleczyć nowotwór złośliwy jądra?

1. Samobadanie – regularne sprawdzanie jąder przez pacjenta pod kątem guzów lub zmian wielkości
2. Badanie fizykalne – lekarz przeprowadza palpacyjne badanie jąder w celu wykrycia nieprawidłowości.
3. USG moszny – nieinwazyjne badanie obrazowe, które pozwala odróżnić zmiany łagodne od złośliwych.
4. Markery nowotworowe – badania labolatoryjne krwi, w tym na obecność α-fetoproteiny (AFP), gonadotropiny kosmówkowej (β-hCG) oraz dehydrogenazy mleczanowej (LDH), których podwyższone stężenie może wskazywać na chorobę nowotworową.
5. Tomografia komputerowa (TK) – umożliwia ocenę zaawansowania nowotworu oraz ocenę ewentualne przerzuty do innych części ciała.
6. RTG lub TK klatki piersiowej – umożliwia uwidocznienie przerzutów w płucach.
7. Scyntygrafia kości – badanie wykonywane przy podejrzeniu przerzutów do kości.

Regularne, miesięczne samobadanie pozwala na zauważenie guzków, powiększenia lub innych niepokojących objawów, co powinno skłonić pacjenta do szybszej wizyty u lekarza. Wczesna diagnoza znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie.

Główną metodą leczenia nowotworu jądra jest jego całkowite chirurgiczne usunięcie przez lekarza urologa, czyli orchidektomia. Pozwala ona także postawienie dokładnego rozpoznania histopatologicznego. W ramach akcji Movember orgaznizowanych jest w wielu miastach w Polsce bezpłatne badania USG jąder oraz edukują, jak prawidłowo wykonywać samobadanie. Tutaj możesz nauczyć się jak badać jądra.

https://www.gov.pl/web/wsse-wroclaw/movember-2023---samobadanie-jader