Znamiona na skórze – pielęgnacja, sposób higieny oraz dlaczego trzeba je badać?

Pieprzyki już dawno przestały być wstydliwą niedoskonałością skóry. Niestety, znamiona na skórze, zwłaszcza mnogie, zwiększają ryzyko zachorowania na czerniaka skóry ‒ jednego z najbardziej agresywnych nowotworów. W jaki sposób badać zmiany skórne? Jak dbać o znamiona latem, by uchronić się przed rozwojem czerniaka? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule!

Skąd się biorą znamiona na skórze?

Znamiona barwnikowe, potoczne nazywane pieprzykami, to zmiany skórne wywołane łagodną proliferacją ‒ potocznie namnażaniem ‒ komórek barwnikowych i ich układaniem się w gwieździste skupiska. W zależności od wieku, w którym znamiona pojawiają się na skórze, wyróżnia się znamiona wrodzone i nabyte. Znamiona wrodzone, występujące u około 2% dzieci, obecne są w chwili narodzin lub pojawiają się w pierwszym roku życia noworodka. Znamiona nabyte, znacznie bardziej rozpowszechnione w społeczeństwie, mogą pojawić się na skutek ekspozycji na światło UV, urazu, bliznowacenia, a nawet zaburzeń hormonalnych.

Czy znamion barwnikowych należy się bać? Absolutnie nie. Szacuje się, że przeciętny dorosły człowiek posiada na swej skórze od 10 do 40 znamion. Skąd się biorą? Zwykle pojawiają się samoistnie w ciągu całego życia człowieka. Pieprzyki i większe znamiona same w sobie nie są niebezpieczne i nie powinny budzić niepokoju. Wymagają one jednak należytej uwagi.

Rodzaje znamion barwnikowych

Znamiona na skórze mogą mieć rozmaity wygląd. Różnią się nie tylko kształtem i wielkością, ale także kolorem ‒ zmiany mogą mieć kolor skóry lub być barwy czarnej, niebieskiej, brunatnej lub czerwonej. W literaturze medycznej, oprócz łagodnych zmian barwnikowych, wyróżnia się także rodzaje innych znamion barwnikowych:

• znamię błękitne ‒ najczęściej pojawia się u małych dzieci, choć może wystąpić w każdym wieku. Jest to pojedyncza, mała zmiana o charakterystycznym, stalowoniebieskim zabarwieniu. Znamię to rzadko ulega transformacji nowotworowej.
• znamię Spitz ‒ zmiana ta pojawia się zwykle u dzieci i lokalizuje się głównie w obrębie twarzy lub kończynach. Znamię zazwyczaj jest niewielkie i przyjmuję barwę jasnoróżową do czerwonobrązowej. Znamię Spitz może swoim obrazem przypominać czerniaka ‒ dlatego nazywane bywa czerniakiem młodzieńczym ‒ jednak rzadko ulega transformacji nowotworowej.
• znamię Suttona ‒ przybiera postać brunatnego, grudkowego znamienia otoczonego fragmentem odbarwionej skóry. Z upływem czasu dochodzi do samoistnego zaniku tej zmiany. Znamię Suttona często współistnieje z chorobami autoimmunologicznymi, atopowym zapaleniem skóry i zespołem Turnera.
• znamię Beckera ‒ przyjmuje postać brunatnej zmiany z owłosieniem.
• znamię Clarka ‒ zwykle jest to niewielka, płaska zmiana o kolorze jasno- bądź ciemnobrązowym, zlokalizowana najczęściej na tułowiu i kończynach.

Pieprzyk a czerniak ‒ ryzyko transformacji nowotworowej

Czerniak to złośliwy nowotwór skóry, który wywodzi się z melanocytów, czyli komórek barwnikowych. W zdecydowanej większości przypadków zmiana nowotworowa lokalizuje się na skórze, zwłaszcza w lokalizacjach narażonych na promieniowanie słoneczne.

Czerniak skóry może rozwinąć się na zdrowej skórze. Duży odsetek zmian nowotworowych powstaje jednak na podłożu znamion barwnikowym. O transformacji nowotworowej znamienia świadczy przede wszystkim zmiana jego wyglądu, zmiana zabarwienie, uwypuklenie się, zaczerwienienie czy krwawienie. Co ważne, zanikanie znamienia, odbierane przez wiele osób jako pozytywny objaw, również może świadczyć o przemianie w czerniaka. Do niepokojących zmian można też zaliczyć podrażnienie skóry w pobliżu znamienia, a także jej swędzenie, pieczenie lub ból.

Dlaczego badanie znamion jest tak ważne?

Każdego roku czerniak skóry jest przyczyną niemal 1500 zgonów wśród Polaków. Śmiertelność wśród chorych osób jest zaskakująco wysoka, co wynika nie tylko z dużej złośliwości nowotworu, ale najczęściej zbyt późnego rozpoznania i wdrożenia leczenia. Odpowiednia profilaktyka czerniaka, której podstawą jest badanie znamion, pełni kluczową rolę w szybkim postawieniu diagnozy, co zwiększa szanse na sukces terapeutyczny chorujących osób. Współczesna medycyna dysponuje coraz nowszymi metodami leczenia czerniaka, dzięki czemu zmiana nowotworowa, wykryta w początkowym stadium, jest w pełni wyleczalna.

Samobadanie skóry ‒ podstawa profilaktyki czerniaka

Specjaliści zalecają samobadanie skóry, ze szczególnym uwzględnieniem znamion i pieprzyków, co najmniej raz w miesiącu. Systematyczna kontrola swojej skóry znacznie zmniejsza ryzyko przeoczenia nowych lub zmieniających swój wygląd zmian. Co interesujące, w samobadaniu skóry może pomóc nam współczesna technologia. Obecnie istnieje kilka aplikacji na telefon, takich jak DermoApp, DermoCheck czy SkinVision, które pomagają w kontroli zmian skórnych, a w razie występowania podejrzanego znamienia umożliwiają wysłanie jego zdjęcia do specjalisty w celu wstępnej oceny.

Pieprzyk a czerniak ‒ algorytm ABCDE

Dla niewprawnego oka dostrzeżenie różnicy pomiędzy pieprzykiem a czerniakiem wydaje się trudne i skomplikowane. Właśnie dlatego specjaliści opracowali algorytm ABCDE, który umożliwia każdej osobie identyfikację znamion pod kątem cech czerniaka skóry. O potencjalnym charakterze nowotworowym znamienia skórnego mogą świadczyć poszczególne cechy:

• A ‒ asymetria ‒ zmiana ma nieregularny kształt lub rozlewa się na jedną ze stron;
• B ‒ brzegi ‒ krawędzie zmiany są nierówne, poszarpane lub posiadają zgrubienia;
• C ‒ kolor ‒ niejednolita barwa, a zwłaszcza czerwony lub czarny kolor;
• D ‒ duży rozmiar ‒ wszystkie zmiany powyżej 6 milimetrów;
• E ‒ ewolucja ‒ zmiany wielkości, koloru lub powierzchni zmiany skórnej.

Badanie znamion u specjalisty

Kiedy należy zgłosić się na badanie znamion do lekarza? Każdorazowo, gdy tylko zmiana na skórze wzbudzi Twój niepokój czy przejawia choć jedną cechę zawartą w algorytmie ABCDE. Zaobserwowanie nowego znamienia lub zmiana wyglądu już obecnego także stanowią silną przesłankę, by umówić się na wizytę kontrolną. Osoby posiadające jasny fototyp skóry lub liczne czy atypowe znamiona powinny rozważyć regularne wizyty u dermatologa. Wizyty kontrolne u specjalisty, przynajmniej raz na pół roku, powinny planować także osoby, u których potwierdzono zachorowanie na czerniaka skóry u osoby należącej do najbliższej rodziny.

Badanie skóry ‒ dermatoskopia czy biopsja?

Podstawowym badaniem skóry w kierunku zmian o charakterze nowotworowym jest dermatoskopia. Jest to badanie bezbolesne i nieinwazyjne, podczas którego specjalista ogląda zmiany skórne za pomocą dermatoskopu ‒ urządzenia pozwalającego na oświetlenie i duże zbliżenie skóry pacjenta. Dermatoskopia nie jest wystarczająca, by postawić ostateczną diagnozę, jednak pozwala na dokładną ocenę zmiany i podjęcie decyzji o usunięciu znamienia.

W wątpliwych, niejednoznacznych przypadkach konieczne może być wykonanie biopsji, czyli zabiegowego wycięcia fragmentu bądź całości znamienia. Pobrany kawałek tkanki jest przekazywany do dalszego badania histopatologicznego. Jego wynik pozwala nie tylko na postawienie diagnozy, ale również określenie rodzaju czy zaawansowania zmiany nowotworowej.

Co warto wiedzieć o usuwaniu znamion?

Znamiona, które przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu lub wykazują duże ryzyko transformacji nowotworowej, mogą zostać profilaktycznie wycięte. Zabieg usuwania znamion można przeprowadzić tradycyjnie, za pomocą skalpela, ale także metodą elektrokoagulacji lub przy wykorzystaniu wiązki lasera. Procedury te przeprowadzane są w znieczuleniu miejscowym, dlatego są dla pacjenta całkowicie bezbolesne.

Jak dbać o znamiona latem?

Lato to szczególna pora roku, w której nasza skóra jest najbardziej narażona na szkodliwe promienie słoneczne. Niestety, nadmierna ekspozycja na światło UV stanowi jeden z największych czynników rozwoju czerniaka skóry. Właśnie dlatego wszyscy powinniśmy pamiętać o ochronie przeciwsłonecznej ‒ nie tylko znamion, ale całej powierzchni skóry. Należy wszak pamiętać, że opalenizna wyszła z mody, jak również przyspiesza starzenie się skóry, a przede wszystkim nie służy naszemu zdrowiu.

Ochrona przed promieniowaniem UV ‒ dermokosmetyki z filtrami SPF

Zdecydowana większość z nas sięga po kremy przeciwsłoneczne jedynie podczas wakacyjnych wyjazdów. Niestety, jest to duży błąd. Na szkodliwe działanie promieniowania UV narażeni jesteśmy przez cały rok. Właśnie dlatego specjaliści zalecają codziennie stosowanie kremów z filtrami SPF nie tylko na twarz, ale na całą nieosłoniętą przed słońcem skórę. W drogeriach czy aptekach internetowych znaleźć można szeroki wybór preparatów przeciwsłonecznych, które gwarantują silną ochronę przed promieniowaniem UVA i UVB.

Jak prawidłowo stosować dermokosmetyki z filtrami SPF?

Nie każdy z nas wie, że skuteczność kremów przeciwsłonecznych zależy przede wszystkim od ich prawidłowego zastosowania. Ważna jest ilość użytego kosmetyku. Badania naukowe wykazały, że do uzyskania pełnej ochrony należy zastosować co najmniej 2 mg kremu na cm² skóry. Powinniśmy zatem zużywać jednorazowo około 1,25 gramów kremu na twarz i aż 32-36 gramów na całe ciało.

Istotna jest również częstotliwość używania kosmetyków z filtrami SPF. Powinniśmy je reaplikować co 2-3 godziny, a także każdorazowo po:

• kąpaniu;
• wytarciu skóry ręcznikiem;
• spoceniu się.

Znamiona na skórze wymagają szczególnej opieki oraz obserwacji. Jakiekolwiek zmiany w wyglądzie znamion czy pieprzyków powinny być skonsultowane ze specjalistą. Domowa profilaktyka rozwoju czerniaka skóry obejmuje przede wszystkim samobadanie znamion, unikanie nadmiernej ekspozycji na światło UV oraz regularne stosowanie dermokosmetyków z filtrami SPF, które zapewnią ochronę w słoneczne dni.