Tętniaki ‒ jakie są ich rodzaje i w jaki sposób można je zdiagnozować?

Tętniaki, będące jednym z ważniejszych wyzwań w dziedzinie zdrowia układu sercowo-naczyniowego, stanowią ukryte zagrożenie, które może dotyczyć każdego, niezależnie od wieku czy stylu życia. Tętniaki, czyli nieprawidłowe poszerzenia naczyń krwionośnych, mogą rozwijać się w różnych częściach ciała, wymagając skrupulatnej diagnostyki i specjalistycznego podejścia terapeutycznego. Zrozumienie ich natury, przyczyn powstawania i potencjalnych skutków jest kluczowe dla efektywnej profilaktyki i leczenia.

Czym są tętniaki?

Tętniak to patologiczne, miejscowe poszerzenie naczynia krwionośnego ‒ najczęściej tętnicy ‒ powstające w wyniku osłabienia jego ściany. Tętniaki rozwijają się w różnych częściach układu krwionośnego, najczęściej jednak dotyczą one naczyń w obrębie mózgu oraz aorty ‒ największego naczynia w ludzkim ciele.

Występowanie tętniaków nie jest bynajmniej rzadkie ‒ szacuje się, że dotyczą one aż 5% populacji, przy czym ryzyko ich pojawienia się wzrasta wraz z wiekiem. Duży odsetek chorych osób nie zdaje sobie jednak sprawy ze swojego stanu, gdyż tętniaki rozwijają się niezauważone przez długi czas, często przebiegając bez wyraźnych objawów.

Jakie są rodzaje tętniaków?

Tętniaki są zjawiskiem medycznym o zróżnicowanym obrazie klinicznym, co jest przyczyną powstania kilku różnych klasyfikacji. Podział tętniaków uwzględnia przede wszystkim budowę jego ściany, co pozwala na wyróżnienie tętniaków prawdziwych, rzekomych oraz rozwarstwiających. Ponadto, tętniaki mogą być klasyfikowane ze względu na swój kształt oraz lokalizację w ciele, co ma znaczący wpływ na podejście diagnostyczne i ewentualne leczenie. Różnorodność tętniaków podkreśla złożoność tej problematyki, wymagającą szczegółowej analizy i zindywidualizowanego podejścia w przypadku każdego chorego.

Podział tętniaków ze względu na budowę ściany

Uwzględniając budowę ściany, wyróżnia się następujące rodzaje tętniaków:

• tętniak prawdziwy ‒ charakteryzuje się poszerzeniem, które obejmuje wszystkie warstwy ściany naczynia krwionośnego, przez co ściana tętniaka jest zbudowana z tej samej tkanki, co normalna ściana naczynia;
• tętniak rzekomy ‒ w tym przypadku poszerzenie naczynia nie obejmuje wszystkich warstw ściany naczynia. Zamiast tego, krew gromadzi się na zewnątrz naczynia, tworząc tętniak otoczony tkanką łączną;
• tętniak rozwarstwiający ‒ występuje, gdy dochodzi do rozerwania wewnętrznej warstwy ściany naczynia, a krew przedostaje się między warstwy ściany, tworząc nową ścieżkę przepływu krwi i rozwarstwiając ścianę naczynia.

Podział tętniaków ze względu na kształt

Tętniaki można także podzielić ze względu na kształt, jaki przyjmują. Wyróżnia się przede wszystkim:

• tętniaki workowate ‒ charakteryzują się okrągłym lub kulistym poszerzeniem, które wystaje z jednej strony naczynia. Zazwyczaj są ograniczone do małego obszaru ściany naczynia i często występują w naczyniach mózgowych.
• tętniaki wrzecionowate ‒ w tym przypadku poszerzenie jest bardziej rozłożone i obejmuje większą część naczynia, nadając mu kształt wrzeciona lub cylindra. Ten typ tętniaków często występuje w aorcie.

Podział tętniaków ze względu na lokalizację

Jeden z ważniejszych podziałów tętniaków uwzględnia ich lokalizację. Umiejscowienie tętniaka ma zasadnicze znaczenie dla podejścia diagnostycznego i terapeutycznego. Każdy rodzaj tętniaka wiąże się z unikalnymi wyzwaniami w zakresie leczenia. Wyróżnia się między innymi:

• tętniaki aorty brzusznej;
• tętniaki aorty piersiowej;
• tętniaki naczyń mózgowych;
• tętniaki serca;
• tętniaki tętnicy podkolanowej;
• tętniaki tętnicy biodrowej;
• tętniaki tętnic trzewnych.

Przyczyny powstawania tętniaków naczyń krwionośnych

Jakie są przyczyny powstawania tętniaków? Niestety, jest to temat złożony, nierzadko wynikający z wielu nakładających się czynników. Bezpośrednią przyczyną powstawania tętniaków jest osłabienie ściany naczynia krwionośnego. Wśród najbardziej rozpowszechnionych przyczyn tego zjawiska wymienia się między innymi:

• wieloletnie, źle kontrolowane nadciśnienie tętnicze;
• miażdżycę naczyń krwionośnych;
• choroby genetyczne, takie jak zespół Marfana, zespół Loeysa-Dietza czy zespół Ehlersa-Danlosa (typ naczyniowy);
• choroby autoimmunologiczne, takie jak choroba Takayasu czy olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic;
• zmiany zapalne, w przebiegu takich chorób jak kiła czy gruźlica;
• palenie tytoniu;
• urazy mechaniczne;
• infekcyjne zapalenie wsierdzia;
• wielotorbielowatość nerek.

Jakie są objawy tętniaka?

Objawy tętniaka zależą przede wszystkim od jego rozmiaru oraz lokalizacji. Wiele tętniaków, szczególnie w początkowej fazie, przebiega bezobjawowo, co utrudnia ich wczesną diagnozę. Na tym etapie do wykrycia tętniaka najczęściej dochodzi przypadkowo, na przykład w trakcie badań profilaktycznych.

Symptomy związane z samą obecnością tętniaka pojawiają się rzadko, zwykle w momencie zaawansowanej zmiany w naczyniu krwionośnym. Duże tętniaki, osiągające średnicę kilku, a nawet kilkunastu centymetrów, mogą uciskać na sąsiadujące struktury, wywołując szereg objawów. Są one jednak niespecyficzne, a ich prezentacja wynika przede wszystkim z umiejscowienia tętniaka. Pierwsze odczuwane przez chorego objawy tętniaka najczęściej jednak mają związek z pęknięciem jego ściany.

Tętniak wewnątrzczaszkowy ‒ co warto wiedzieć?

Tętniak wewnątrzczaszkowy, nazywany również tętniakiem naczyń mózgowych, występuje u 2-5% populacji, najczęściej w 5. i 6. dekadzie życia. Zazwyczaj lokalizuje się on w miejscu rozwidlenia tętnic na gałęzie dalsze lub w miejscu odejścia poszczególnych tętnic. Szacuje się, że 80% tętniaków mózgu ma kształt workowaty, co niestety sprzyja ich pękaniu.

Jak szybko rośnie tętniak mózgu? Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Każdy przypadek różni się przebiegiem, w tym także szybkością rozwoju. Specjaliści podkreślają jednak, że zdecydowana większość tętniaków charakteryzuje się relatywnie wolnym wzrostem. Tego typu zmiany naczyniowe zazwyczaj rosną kilka, a nawet kilkanaście lat, zanim zachodzi konieczność ich usunięcia.

Jak przebiega tętniak mózgu?

Tętniak wewnątrzczaszkowy może pozostać bezobjawowy przez wiele lat. W niektórych przypadkach może jednak wywoływać objawy wynikające z ucisku masy tętniaka na sąsiadujące struktury mózgowe. Do objawów tętniaka mózgu zalicza się między innymi:

• bóle głowy;
• zaburzenia widzenia;
• poszerzenie źrenicy;
• opadanie powieki;
• omdlenia;
• napady padaczkowe.

Symptomy ze strony układu nerwowego mogą sugerować duży rozmiar zmiany naczyniowej i konieczność wdrożenia leczenia. Warto jednak pamiętać, że decyzja o zabiegu operacyjnym wynika nie tylko z obecności objawów, ale także tego, jak szybko rośnie tętniak mózgu.

Pęknięcie tętniaka naczyń mózgowych

Pęknięcie tętniaka naczyń mózgowych jest sytuacją nagłą i potencjalnie śmiertelną, prowadzącą do krwotoku podpajęczynówkowego. Stan ten charakteryzuje się wylewem krwi do przestrzeni wokół mózgu, a dokładniej do przestrzeni między oponą miękką a pajęczą. Do objawów, które mogą świadczyć o pęknięciu tętniaka mózgu, zalicza się między innymi:

• nagły, silny ból głowy;
• światłowstręt;
• utrata przytomności;
• napad padaczkowy;
• sztywność karku.

Kto zajmuje się leczeniem tętniaków?

Czy każdy tętniak wymaga leczenia? Na szczęście nie. Każdy tętniak wymaga jednak konsultacji u specjalisty. Jakiego? Odpowiedź na to pytanie nie jest wcale taka prosta. Leczeniem tętniaków zajmują się lekarze różnych specjalności, w zależności od umiejscowienia zmiany. Oceną i leczeniem tętniaków wewnątrzczaszkowych zajmuje się neurochirurg, z kolei tętniaków aorty czy serca ‒ kardiochirurg lub chirurg naczyniowy. Specjalista ocenia zaawansowanie tętniaka, najczęściej za pomocą badań obrazowych, takich jak rezonans magnetyczny czy USG, a następnie podejmuje decyzję odnośnie do dalszego leczenia lub obserwacji.

Czy tętniak może się wchłonąć?

Wiele zdiagnozowanych osób zastanawia się, czy tętniak może się wchłonąć samoistnie. Niestety, przyjmuje się, że tętniaki, zwłaszcza te duże, nie zanikają. Dlaczego zatem specjaliści nie polecają niekiedy leczenia operacyjnego, decydując się na leczenie zachowawcze? Małe, wolnorosnące tętniaki, które nie wiążą się z konkretnymi objawami, mogą wymagać jedynie obserwacji. W takim przypadku sam zabieg operacyjny nierzadko obarczony jest większym ryzykiem niebezpiecznych komplikacji niż niewielki, bezobjawowy tętniak.

Czy można zapobiec rozwojowi tętniaka?

Pomimo znajomości przyczyn powstawania tętniaków, niezbyt wiele wiadomo o możliwościach profilaktyki ich rozwoju. Specjaliści zwracają dużą uwagę na styl życia, który wywiera ogromny wpływ na stan naczyń krwionośnych. Warto zacząć od podstaw ‒ zbilansowanej diety oraz regularnego wysiłku fizycznego. Duże znaczenie ma też odpowiednie leczenie już istniejących chorób układu krążenia, zwłaszcza nadciśnienia tętniczego i zaburzeń lipidowych.

Wiadomo także, że tym, co powoduje tętniaki, jest palenie tytoniu. Duże znaczenie w profilaktyce będzie miało zatem rzucenie palenia. W zerwaniu z nałogiem mogą pomóc specjalne preparaty, dostępne między innymi w aptekach internetowych. Tabletki, aerozole czy gumy do żucia, które ułatwiają rzucenie palenia, można teraz zamówić w Aptece Codziennej ‒ w pełni wygodnie, bo bez wychodzenia z domu.

Rozpoznanie tętniaka, niezależnie od lokalizacji, zawsze jest źródłem lęku i niepokoju. Nie zawsze jednak tętniaki wymagają leczenia ‒ niekiedy wystarczająca jest obserwacja i systematyczna kontrola lekarska. Niemniej jednak bardzo ważna jest znajomość objawów pęknięcia tętniaka, gdyż jest to stan zagrażający zdrowiu i życiu chorego. W takiej sytuacji niezbędne jest zapewnienie szybkiej pomocy medycznej.