Choroba Hashimoto: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Istotnym problemem zdrowotnym XXI wieku są choroby gruczołu tarczowego. Najczęściej notowanym schorzeniem jest niedoczynność tarczycy, jednak w wielu przypadkach występuje ona ze współistniejącą chorobą Hashimoto. Na czym więc polega choroba Hashimoto i jakie objawy powinny nas niepokoić? Czy możemy leczyć chorobę?

Czym jest choroba Hashimoto?

Choroba Hashimoto -  przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy ma podłoże autoimmunologiczne i charakteryzuje się długotrwałym zapaleniem tarczycy. Choroba cechuje się nieprawidłową pracą układu odpornościowego, której skutkiem jest niszczenie gruczołu tarczycowego, oraz rozwój niedoczynności tarczycy. Ponieważ choroby autoimmunologiczne mają skomplikowany charakter, lekarzom do tej pory nie udało się w pełni ustalić możliwego leczenia przyczynowego. Samo leczenie ogranicza się do uzupełniania hormonów tarczycowych w sposób zapobiegający objawom i powikłaniom niedoczynności tarczycy.

Hashimoto a niedoczynność tarczycy

Poziom hormonów we krwi w przypadku choroby Hashimoto jest bardzo podobny jak przy niedoczynności tarczycy. Mimo tego podobieństwa nie można tych dwóch schorzeń traktować jak jedną chorobę. Choroba Hashimoto to przewlekłe, limfocytowe zapalenie tarczycy o podłożu autoimmunologicznym. Podczas stanu chorobowego dochodzi do niszczenia komórek pęcherzykowych tarczycy, co może skutkować zachorowaniem na niedoczynność tarczycy. Choroba najczęściej powiązana jest ze złym stylem życia, wpływami genetycznymi i środowiskowymi. Ważnym czynnikiem jak w każdej chorobie autoimmunologicznej jest także stres.

Niedoczynność tarczycy jest chorobą, w której gruczoł tarczycy produkuje niewystarczająca ilość hormonów. Spowodowana jest chorobą przysadki, podwzgórza, niedoborem jodu, lekami, oraz poporodowym zapaleniem tarczycy. Obie te jednostki chorobowe mogą występować zarówno razem jak i oddzielnie.

Choroba Hashimoto: diagnostyka i profilaktyka

Lekarz przed postawieniem diagnozy dokładnie bada szyję pacjenta. To właśnie badania palpacyjne często kierują podejrzenia we właściwym dla diagnozy kierunku.

Ponieważ w chorobie Hashimoto anihilowana przez organizm tarczyca bardzo szybko się zmniejsza. Często więc zwykłe, podstawowe badanie pozwala lekarzom stwierdzić, iż gruczoł jest wyraźnie mniejszy. Wstępne niepokojące badanie lekarskie prowadzi do skierowania na badanie krwi pod kątem poziomu hormonu tarczycowego TSH (tyroksyny) we krwi. Zbyt niskie stężenie hormonów, powoduje konieczność wykonania dodatkowych badań tj. badanie wolnych hormonów tarczycowych (FT3 i FT4).  Jawną niedoczynność tarczycy rozpoznaje się, jeżeli zwiększonemu stężeniu TSH towarzyszy zmniejszone stężenie FT4.

Przy diagnozowaniu choroby kluczowe jest badanie USG tarczycy, które może ukazywać ubytek gruczołu, oraz pomaga stwierdzić czy nie ma w nim guzków. Podczas wykonywania badań u pacjentów zostają oznaczone przeciwciała przeciwko tyreoperoskydazie (anty -TPO), oraz tyreoglobulinie (anty - TG). Jeżeli poziom tych parametrów jest podwyższony, świadczy to o odpowiedzi układu odpornościowego przeciwko gruczołowi tarczowemu. Tego typu reakcja występuje nawet u 80 % pacjentów cierpiących na chorobę Hashimoto.

Samo wstępne rozpoznanie Hashimoto nie jest uciążliwe dla pacjenta, ponieważ nie jest to schorzenie nowotworowe. Nie wiąże się z natychmiastową diagnostyką, czy pobieraniem wycinków. Pacjent, który nie cierpi na nadczynność, lub niedoczynność tarczycy podlega obserwacji i jest monitorowany pod kątem choroby Hashimoto, lub innego rodzaju zapalenia tarczycy.

Choroba Hashimoto: przyczyny

Hashimoto zazwyczaj postępuje wolno i powoduje przewlekłe uszkodzenie tarczycy, co prowadzi do znacznego obniżenia poziomu hormonów tarczycy we krwi. Dokładne przyczyny rozwoju zapalenia tarczycy Hashimoto praktycznie nie są znane do dziś. Aktualnie wiadomą rzeczą jest fakt, iż przyczyną niedoczynności tarczycy, może być podłoże genetyczne. Wśród przyczyn zachorowań wymieniane są często także:

• stres,
• nieprawidłowe odżywianie,
• nieprawidłowy rytm snu,
• problemy emocjonalne,
• niedobór witaminy D3.

Schorzenie może pojawić się również jako następstwo przebytych chorób wirusowych, oraz niezaleczonych infekcji. Według potwierdzonych badań bardzo często na chorobę zapadają osoby żyjące w długotrwałym stresie. Wpływ mają także: zanieczyszczone środowisko, oraz niektóre leki. Zapalenie tarczycy Hashimoto mogą wywołać przyczyny alergiczne. Nieleczona i niezdiagnozowana alergia może prowadzić do niszczenia przez organizm ludzki własnych tkanek.

Choroba Hashimoto: objawy

Bardzo często objawy Hashimoto wychodzą na jaw zupełnie przypadkiem - najczęściej podczas badań związanych z tarczycą np. w trakcie problemów z zajściem w ciążę, poronieniem czy nieregularnymi miesiączkami. Chorobie towarzyszą także:

• zawroty głowy,
• zaburzenia rytmu serca,
• bóle mięśni,
• bóle i sztywność stawów.

Do objawów niedoczynności tarczycy zaliczamy także trudności z oddychaniem wraz w poczuciem braku powietrza. Kolejne objawy to ciągłe zmęczenie i senność, które kojarzone są bardzo często błędnie z wiekiem, lub nadmiarem obowiązków. Nic bardziej mylnego! Właśnie te objawy są często związane właśnie z chorobami tarczycy. Podobnie jak nagłe przybieranie na wadze i brak ruchu, kojarzone są bardziej ze spowolnieniem przemiany materii i zła dieta. Choroba Hashimoto należy do chorób autoimmunologicznych. W rzeczywistości podczas wizyty lekarskiej okazuje się że wszystkie te objawy chorobowe są związane z niedoczynnością tarczycy na skutek zniszczeń w obrębie tego gruczołu.

Choroba Hashimoto: przebieg

Choroba powoduje postępujące i ciągłe nasilanie się niedoczynności tarczycy. Podczas przebiegu chorobowego można zaobserwować zmiany w wielkości gruczołu. W takiej sytuacji należy stosować hormony. Zazwyczaj podczas choroby gruczoł tarczycy zazwyczaj się zmniejsza, jednak bywa on także powiększony. W trakcie badań USG może być zauważalny miąższ, oraz mogą pojawić się wyczuwalne dotykiem guzki. Bardzo rzadkim zjawiskiem podczas przebiegu choroby Hashimoto może być chłonniak tarczycy - nowotwór tkanki chłonnej, który objawia się znacznym powiększeniem tarczycy. Choroba nie musi jednak postępować. Pomimo zmian widocznych w badaniu USG przy prawidłowym poziomie hormonów nie ma pewności czy Hashimoto występuje. Zaleca się jednak kontrolowanie stanu zdrowia.

Choroba Hashimoto: leczenie

Leczenie Hashimoto polega na leczeniu niedoczynności tarczycy stosując leki przeciwzapalne, oraz hormony tarczycy lewotyroksyny: Letrox, Euthyrox. Hormony te występują w postaci tabletki, która przyjmowana jest na czczo - popijana wodą. Zaleca się także powstrzymanie od posiłku 20 minut po przyjęciu tabletki. Sam lek jest z reguły dobrze tolerowany przez organizm i po odpowiednim dobraniu dawki dla pacjenta, zaopatruje jego organizm w odpowiednią ilość tyroksyny - umożliwiając normalne funkcjonowanie. Leczenie trzeba niestety kontynuować dożywotnio i w miarę ze wzrostem zniszczenia tarczycy zwiększa się jego dawkę. Okresowo raz na 3-6 miesięcy wykonuje się badania poziomu tyroksyny we krwi, na podstawie których dobiera się wysokość dawki podawanego leku.

Brak leczenia w stanie choroby może powodować poważne kłopoty kardiologiczne, nadmiar cholesterolu, nadwagę, obniżoną aktywność intelektualną i fizyczną, wahania nastroju, lęki a często także depresję.

Czy można uniknąć zachorowania na Hashimoto?

Jednym z głównych czynników ryzyka są uwarunkowania genetyczne. Kolejnym, równie istotnym są czynniki środowiskowe np. leki: amiodaron (lek przeciwarytmiczny), różnego rodzaju infekcje, sole litu, oraz terapie cytokinami. Bardzo ważna jest również dieta bogata w jod i selen. Udowodniono również, że bardzo ważna dla tarczycy jest odpowiednia ilość witaminy D - osoby, które chorują na Hashimoto mają z reguły bardzo niskie stężenie tej witaminy we krwi.

Hashimoto a ciąża

Szczególnie ważne jest rozpoznanie niedoczynności tarczycy u kobiet planujących ciążę. Kobiety, u których zdiagnozowano chorobę Hashimoto, bardzo często mogą mieć problemy ze zajściem w ciążę. Ten stan jest spowodowany zaburzeniami owulacji. Ponieważ jest to choroba autoimmunologiczna, zarodek może zostać odrzucony przez organizm matki i traktowany jako ciało obce.

Nadzwyczaj często także kobiety mające problem z zajściem w ciąże wykonują badania tarczycy. Prawdopodobieństwo zajścia w ciąże przez chore kobiety zwiększa się wraz ze wsparciem środkami farmakologicznymi, wyrównującymi poziom hormonów we krwi. Konieczne jest także badanie hormonów TSH, ponieważ w ciąży wzrasta zapotrzebowanie na hormony, które są produkowane przez tarczycę. Odpowiadają one za rozwój mózgu i układu nerwowego dziecka. Symptomy choroby Hashimoto u kobiet w ciąży są podobne, jak u innych osób z niedoczynnością tarczycy.

Choroba Hashimoto: dieta

Dla prawidłowych funkcji tarczycy kluczowe znaczenie ma dieta. Dieta śródziemnomorska to przykład, który ma bardzo pozytywny wpływ przy wyciszaniu stanów zapalnych. Dieta przeciwzapalna to żywność bogata w składniki odżywcze, zawierające dużo błonnika, przeciwutleniaczy i kwasów omega-3, bogata w owoce, warzywa i produkty pełnoziarniste, orzechy, nasiona, rośliny strączkowe, tłuste ryby morskie i owoce morza. Należy jednak dopasować dietę do swojego zapotrzebowania, gdyż dieta o niskiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych wpływa niekorzystnie na pracę tarczycy.

Pokarmy wysoko przetworzone, zawierające dużą ilość cukru i sztucznych dodatków, mogą pogorszyć stan zapalny. Warto także wyeliminować składniki, których nie toleruje organizm chorego. U osób chorych na Hashimoto, bardzo często współwystępuje nietolerancja laktozy i inne choroby autoimmunologiczne (np. celiakia) - choroba wymagająca całkowite wyeliminowanie glutenu z diety. Osoby z chorobą Hashimoto powinny wziąć pod uwagę obecny w organizmie poziom żelaza, cynku, magnezu, selenu, witaminy D oraz witamin z grupy B. Warto również zadbać o podaż witamin antyoksydacyjnych i kwasów tłuszczowych omega-3. Ponadto należy zachować ostrożność przy spożyciu jodu, bowiem jod jest konieczny do prawidłowej produkcji hormonów tarczycy, ale jego nadmiar może zaostrzyć przebieg choroby Hashimoto.

Podczas przyjmowania syntetycznego hormonu tarczycy nie należy go stosować wraz z suplementami żelaza, wapnia, wodorotlenkiem glinu i inhibitorami pompy protonowej, aby nie doszło do interakcji. Tyroksynę najlepiej jest przyjmować wcześnie rano na pusty żołądek, dla zapewnienia jej jak najlepszego wchłaniania.

Jakie mogą być powikłania po chorobie Hashimoto?

Choroba Hashimoto to najczęściej występująca forma zapalenia gruczołu tarczycy. Pomimo braku możliwości leczenia przyczyn choroby, stosunkowo łatwo panować nad przebiegiem choroby przy pomocy uzupełniania hormonów, które powinna produkować zdrowa tarczyca.

Możliwie powikłania po chorobie Hashimoto

 Powikłania kardiologiczne występują podczas niedoczynności, ale także nadczynności tarczycy. Podczas niedoczynności dochodzi zwykle do spowolnienia rytmu serca, które prowadzi w zaawansowanych przypadkach do niedokrwienia i niedotlenienia różnych narządów. Nadczynność z kolei prowadzi do przyspieszenia i zaburzenia rytmu serca. Powoduje w wielu przypadkach migotanie przedsionków. Brak podjęcia odpowiedniego leczenia może doprowadzić do powstania skrzepu w sercu i jego przedostaniu się do naczyń tętniczych, którego następstwem mogą być:

• zawał serca,
• udar mózgu,
• niedokrwienie kończyn.

Trzeba mieć na uwadze, że choroba Hashimoto to autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Bardzo duży wpływ na powstawanie chłonniaka złośliwego może mieć przewlekły stan zapalny tarczycy, który może zmienić się w chorobę nowotworową. Pomimo iż są to bardzo rzadkie przypadki, zaleca się wykonać biopsję cienkoigłową, aby wykluczyć potencjalne zagrożenie nowotworowe. Populacja chorych na Hashimoto cierpi także na raka brodawkowego tarczycy, który jest najczęstszym nowotworem tarczycy. Rokowania w tym przypadku są jednak korzystne.

Choroby współistniejące z Hashimoto

Osoby chore na Hashimoto niejednokrotnie cierpią także na choroby współistniejące. Zaliczamy do nich różne niedoczynności np. przytarczyc, nadnerczy, gonad, wysepek trzustkowych. Odnotowano, że nawet 30% chorych cierpi jednocześnie na inne choroby autoimmunologiczne np.

• miastenię,
• celiakię,
• anemię złośliwą,
• zespół Sjögrena.

Choroba pojawia się także u osób z zaburzeniami chromosomalnymi min: zespół Downa, Turnera, Klinefeltera.

U osób chorych na Hashimoto stwierdza się niejednokrotnie choroby współistniejące. Mogą to być inne niedoczynności, w tym przytarczyc, nadnerczy, gonad czy wysepek trzustkowych. Nawet 30 proc. chorych na Hashimoto cierpi równocześnie na inne choroby autoimmunologiczne, np. celiakię, miastenię, zespół Sjögrena lub anemię złośliwą.

Suplementacja selenem, jako wsparcie leczenia choroby Hashimoto.

Na przestrzeni wielu lat prowadzone były badania nad wpływem selenu na osoby chore na Hashimoto. Znaczna część badań wykazała pozytywne wspomaganie leczenia selenem, którego długotrwała suplementacja powoduje obniżenie u pacjentów stężenie anty-TPO. Część analiz ukazała także obniżenie anty-TG, oraz poprawę samopoczucia. Stwierdzono, iż podawanie selenu przez okres kilku do kilkunastu miesięcy nie wpływa negatywnie na funkcje tarczycy. Badania polegały na przyjmowaniu przez chorych selenu w dawkach od 80 do 200 μg na dobę.