Koenzym Q10

Koenzym Q₁₀ nazywany bywa niekiedy witaminą Q. Formalnie związek ten nie jest jednak zaliczany do witamin i minerałów, gdyż może być naturalnie syntezowany przez organizm człowieka. Unikalne właściwości koenzymu Q₁₀ sprawiają, że jest on niezbędny do zachowania pełni zdrowia i dobrego samopoczucia. Właśnie dlatego odpowiednia podaż tego związku powinna być priorytetem dla każdej osoby, która dba o prawidłowe funkcjonowanie swojego organizmu.

Czym jest koenzym Q10?

Pod względem chemicznym koenzym Q₁₀ jest związkiem organicznym zaliczanym do pochodnych 1,4-benzochinonu. Jego cząsteczka zawiera także łańcuch poliprenylowy zbudowany z dziesięciu jednostek izoprenoidowych, dlatego w odróżnieniu od swoich homologów, nazywany jest koenzymem Q₁₀. Związek ten określany bywa także mianem ubichinon (z łac. ubitarius ‒ wszechobecny). Nie jest to bynajmniej przypadek ‒ występuje on naturalnie we wszystkich komórkach i tkankach organizmów żywych. Nie powinien zatem dziwić fakt, że odpowiednia dawka koenzymu Q₁₀ jest niezwykle ważna dla utrzymania prawidłowych funkcji całego organizmu.

Koenzym Q10 ‒ właściwości

Działanie koenzymu Q₁₀ na organizm człowieka wynika z unikalnych właściwości tego związku odżywczego. Do najważniejszych funkcji koenzymu Q₁₀ zalicza się:

• udział w mitochondrialnej syntezie ATP ‒ koenzym Q₁₀ działa jako przenośnik elektronów i protonów między różnymi kompleksami białkowymi wewnętrznej błony mitochondrialnej, dzięki czemu możliwe jest wytwarzanie w przebiegu procesów tlenowych wysokoenergetycznych cząsteczek ATP, stanowiących swoiste „paliwo” dla komórek;
• działanie antyoksydacyjne ‒ koenzym Q₁₀ jest jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy, dzięki czemu neutralizuje wolne rodniki tlenowe, chroniąc organizm przed stresem oksydacyjnym i chorobami, które powoduje;
• funkcje lizosomalne ‒ koenzym Q₁₀ pełni ważną rolę w transporcie protonów przez błonę lizosomów, co umożliwia zachowanie wewnątrz tych organelli optymalnego pH, warunkującego prawidłowe funkcjonowanie enzymów trawiennych.

Wpływ koenzymu Q10 na organizm człowieka

Koenzym Q₁₀ znajduje się we wszystkich komórkach organizmu człowieka. Gdzie dokładniej? Przede wszystkim w błonach komórkowych i mitochondriach, ale także w takich organellach komórkowych jak lizosomy, peroksysomy czy retikulum endoplazmatyczne. Najwięcej koenzymu Q₁₀ znaleźć można w tkance serca, nerek oraz wątroby, co świadczy o ogromnym wpływie tego składnika odżywczego na funkcjonowanie najważniejszych narządów organizmu.

Jak dokładnie koenzym Q₁₀ wpływa na zdrowie? Wśród wielu jego działań wymienia się przede wszystkim:

• przeciwdziałanie włóknieniu lewej komory serca;
• przeciwdziałanie rozwojowi zmian miażdżycowych i zmian zapalnych w świetle tętnic;
• poprawę funkcjonowania śródbłonka naczyń krwionośnych;
• wsparcie funkcjonowania komórek układu immunologicznego i poprawę odporności organizmu;
• ochronę skóry przed wolnymi rodnikami tlenowymi powstałymi na skutek działania promieniowania UV i przeciwdziałanie jej fotostarzeniu;
• ochronę komórek nerwowych i utrzymanie prawidłowych funkcji poznawczych.

Zapotrzebowanie na koenzym Q10

Dzienne zapotrzebowanie na koenzym Q₁₀ może się różnić w zależności od wielu czynników, takich jak:

• wiek,
• płeć,
• aktywność fizyczna,
• stan zdrowia oraz indywidualne potrzeby organizmu.

Wartości te nie są jednak jednoznacznie określone. Ogólne zlecenia dotyczące dawek koenzymu Q₁₀ mieszczą się w przedziale od 30 do 200 mg/dzień dla osób dorosłych.

Dla większości osób zdrowych, dawki między 30 a 100 mg/dzień są uważane za odpowiednie do utrzymania właściwego poziomu koenzymu Q₁₀ w organizmie. Osoby prowadzące aktywny tryb życia, poddawane wzmożonemu wysiłkowi fizycznemu czy narażone na stres oksydacyjny, mogą potrzebować dawek koenzymu Q₁₀ z górnej części tego zakresu.

Dla osób w podeszłym wieku oraz osób cierpiących na różnego rodzaju choroby przewlekłe, zalecane dawki mogą być wyższe. Niektóre źródła wskazują na potrzebę dawek nawet do 200 mg dziennie, aby wspomagać funkcje mitochondrialne, chronić organizm przed stresem oksydacyjnym oraz wspierać ogólną wydolność.

Gdzie znaleźć koenzym Q10?

Szacuje się, że pożywienie zapewnia około 25% koenzymu Q₁₀ obecnego w surowicy krwi człowieka. Związek ten można znaleźć zarówno w pożywieniu pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Do bogatych źródeł koenzymu Q₁₀ zalicza się między innymi:

• mięso i podroby;
• ryby;
• oleje roślinne, takie jak oliwa z oliwek, olej sojowy czy olej kukurydziany;
• orzechy i nasiona.

Nie określono dotychczas zalecanego dziennego spożycia koenzymu Q₁₀, choć szacuje się, że średnie dzienne spożycie wynosi od 3 do 6 miligramów.

Komu grozi niedobór koenzymu Q10?

U zdrowych ludzi rzadko dochodzi do rozwoju niedoboru koenzymu Q₁₀. Naturalna synteza zazwyczaj w pełni zaspokaja potrzeby organizmu. Niestety, na podstawie badań naukowych można wyodrębnić pewne grupy, u których może dochodzić do wykształcenia deficytów koenzymu Q₁₀. Zalicza się do nich między innymi:

• osoby chorujące na schorzenia przewlekłe, szczególnie na choroby układu krążenia, cukrzycę czy nowotwory;
• osoby borykające się z niedoborami minerałów i witamin, zwłaszcza witamin z grupy B;
• osoby z genetycznym defektem w obrębie genów kodujących biosyntezę koenzymu Q₁₀;
• osoby w trakcie terapii lekami hamującymi reduktazę HMG-CoA, potocznie nazywanymi statynami;
• osoby w podeszłym wieku.

Objawy niedoboru koenzymu Q10

Niedobór koenzymu Q₁₀, w przeciwieństwie do deficytów większości witamin i minerałów, nie wywołuje konkretnej jednostki chorobowej. Objawy wtórnego niedoboru tego składnika odżywczego zwykle są niecharakterystyczne, przez długi czas przybierają postać zespołu przewlekłego zmęczenia. W późniejszym czasie dominują symptomy z tkanek i narządów, w których stężenie koenzymu Q₁₀ jest najmniejsza. Długotrwały niedobór tego związku może przyczyniać się do rozwoju licznych schorzeń przewlekłych.

Inaczej jest w przypadku pierwotnego niedoboru koenzymu Q₁₀, wynikającego z defektów genetycznych upośledzających biosyntezę tego związku. Przebieg tego schorzenia jest zróżnicowany, lecz ciężki, a pierwsze objawy kliniczne pojawiają się już we wczesnym dzieciństwie. Pierwotne niedobory koenzymu Q₁₀ mogą prowadzić do rozwoju encefalopatii, kardiomiopatii, steroidoopornego zespołu nerczycowego, utraty słuchu czy uszkodzenia siatkówki oka.

Koenzym Q10 - suplementacja

W Aptece Codziennej można znaleźć szeroki wybór suplementów z koenzymem Q₁₀. Na co może pomóc dodatkowa podaż tego składnika odżywczego? Choć jest on naturalnie wytwarzany w organizmie, suplementacja koenzymu Q₁₀ polecana jest osobom zmagającym się z chorobami, których przebieg wiąże się ze stresem oksydacyjnym i zmniejszonym stężeniem antyoksydantów. Wśród wskazań do suplementacji koenzymu Q₁₀ wymienia się między innymi:

• choroby układu sercowo-naczyniowego, takie jak miażdżyca, nadciśnienie tętnicze czy kardiomiopatie;
• choroby układu immunologicznego, w tym AIDS czy parodontopatie;
• choroby neurodegeneracyjne, przede wszystkim chorobę Parkinsona, chorobę Alzheimera czy stwardnienie rozsiane;
• cukrzycę;
• zespół przewlekłego zmęczenia;
• migreny.

Jaka jest optymalna dawka koenzymu Q10?

Preparaty z koenzymem Q₁₀ uważane są powszechnie za bezpieczne, a ich stosowanie nie wiąże się z niebezpiecznymi działaniami niepożądanymi. Dostępne są one w Aptece Codziennej w formie suplementów, więc do ich zakupu nie jest wymagane posiadanie recepty.

Jaką dawkę koenzymu Q₁₀ stosować w suplementacji? Nie ma obecnie wytycznych, które wskazywałyby ściśle określoną dawkę tego związku odżywczego. Przyjmuje się jednak, że suplementacja koenzymem Q₁₀ w chorobach przewlekłych, w tym w schorzeniach układu sercowo-naczyniowego, powinna być prowadzona dawkami wyższymi niż dzienne zapotrzebowanie na ten przeciwutleniacz. Większość badań naukowych sugeruje skuteczność suplementacji koenzymu Q₁₀ dawkami rzędu 100-500 mg/dzień.

Zbyt duża dawka koenzymu Q10 - skutki uboczne

Jak wcześniej wspomniano, suplementacja koenzymem Q₁₀ uważana jest za bezpieczną i dobrze tolerowaną. Warto jednak przestrzegać zalecanych przez producenta przyjmowanego preparatu dawek. Koenzym Q₁₀ w dużych dawkach, przekraczających 1200 mg/dzień, może być przyczyną działań niepożądanych. Nie są one niebezpieczne, jednak zdecydowanie nie sprzyjają dobremu samopoczuciu. Do potencjalnych skutków ubocznych przedawkowania koenzymu Q₁₀ zalicza się między innymi:

• dolegliwości bólowe brzucha;
• rozstrój żołądka;
• utratę apetytu;
• nudności i wymioty;
• biegunki.

W razie wątpliwości odnośnie optymalnej dawki koenzymu Q₁₀ warto przed wprowadzeniem suplementacji skonsultować się z lekarzem. Specjalista pomoże nie tylko dobrać odpowiednią dawkę preparatu, ale także upewni się, że nie wejdzie on w niebezpieczne interakcje z przyjmowanymi lekarstwami.