Grypa żołądkowa – przyczyny, objawy i leczenie. Co jeść w trakcie grypy żołądkowej?

Grypa żołądkowa, zwana również grypą jelitową lub potocznie „jelitówką” to powszechne zakażenie przewodu pokarmowego o podłożu wirusowym. Towarzyszy jej szereg nieprzyjemnych objawów, takich jak wodnista biegunka i wymioty. Charakteryzuje się wysoką zakaźnością, której szczyt przypada na czas występowania objawów. Osoba chora może być jednak źródłem zakażenia zarówno przed jak i po okresie objawowym.

Czym jest grypa żołądkowa?

Grypa żołądkowa to nieżyt żołądkowo-jelitowy, który polega na pojawieniu się stanu zapalnego w obrębie narządów przewodu pokarmowego. Powodem infekcji jest wirusowe zakażenie patogenami grypy jelitowej. Stanowi ona powszechny zespół chorób zakaźnych. U większości osób przebiega w sposób łagodny. Nie należy jej jednak bagatelizować. Na cięższy przebieg grypy narażone są szczególnie dzieci, osoby starsze oraz kobiety w ciąży. W grupach tych w przypadku grypy żołądkowej istnieje zwiększone ryzyko odwodnienia organizmu i zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej. Warto więc już na początkowym etapie wdrożyć odpowiednie leczenie pozwalające na zniwelowanie poważnych objawów grypy. Aby uniknąć grypy żołądkowej bardzo istotne jest odpowiednie zastosowanie higieny i dezynfekcji.

Jak dochodzi do zakażenia?

Do zakażenia wirusem grypy jelitowej dochodzi głównie drogą pokarmową (fekalno-oralną), po spożyciu skażonego pokarmu lub wypiciu skażonej wody zawierającej patogeny grypy żołądkowej. Możliwe jest także zakażenie drogą kropelkową (podczas kaszlu lub kichania), gdzie źródłem zakażenia jest osoba chora lub nosiciel. Choroba ta charakteryzuje się wysoką zaraźliwością, wystarczy zaledwie od 10 do 100 cząsteczek wirusa, aby wywołać infekcję przewodu pokarmowego. Niektóre patogeny grypy żołądkowej są w stanie utrzymywać się na rękach, przedmiotach i powierzchniach nawet do kilku godzin, co znacznie ułatwia ich rozprzestrzenianie, np. wśród domowników. Głównymi miejscami, w których dochodzi do zakażenia grypą żołądkową są skupiska ludzi w obiektach takich jak: szpitale, domy opieki, szkoły czy hotele.

Grypa żołądkowa: przyczyny

Najczęściej spotykaną przyczyną grypy żołądkowej w Polsce są zakażenia wirusowe. Wywołują ją rotawirusy, adenowirusy lub norowirusy. U małych dzieci odpowiedzialne są za to głównie rotawirusy, natomiast u dorosłych czynnikiem wywołującym grypę żołądkową są zazwyczaj norowirusy. Możemy je wykryć w laboratorium diagnostycznym, za pomocą szybkich testów immunochromatograficznych na obecność antygenów wspomnianych wirusów w kale. W praktyce jednak wykonuje się je rzadko, a rozpoznanie grypy żołądkowej dokonuje się na podstawie przeprowadzonego wywiadu z pacjentem. Wyjątkiem jest sytuacja, w której stan osoby chorej wymaga hospitalizacji lub mamy do czynienia z krwistą biegunką o niejasnej etiologii.

Objawy grypy żołądkowej

Pierwsze objawy grypy żołądkowej pojawiają się zazwyczaj już po 1-2 dniach od kontaktu z wirusem wywołującym grypę. Jednak wczesne symptomy mogą wystąpić nawet po 12h od zakażenia. Do objawów nieżytu żołądkowo-jelitowego należą:

• wodnista biegunka (powyżej trzech wypróżnień w ciągu doby – stolec o konsystencji półpłynnej lub płynnej),
• nudności i wymioty,
• podwyższona temperatura ciała lub gorączka,
• ból brzucha o charakterze skurczowym,
• osłabienie, apatia,
• brak apetytu,
• bóle głowy.

Ostra biegunka i wymioty mogą prowadzić do odwodnienia organizmu i zaburzenia równowagi elektrolitowej. W zależności od objawów klinicznych odwodnienie możemy podzielić na:

• bez widocznych cech – brak objawów podmiotowych,
• łagodne – występuje wzmożone pragnienie,
• umiarkowane – silnie wzmożone pragnienie, skąpomocz, hipotensja ortostatyczna, sucha błona śluzowa jamy ustnej,
• ciężkie – objawy odwodnienia umiarkowanego + objawy wstrząsu hipowolemicznego.

Rozwój grypy żołądkowej

W przebiegu grypy żołądkowej mamy do czynienia z bezpośrednim wpływem wirusów na dwunastnicę i górny odcinek jelita cienkiego. Choroba zazwyczaj postępuje dość szybko i charakteryzuje się nagłym początkiem. Patogeny odpowiedzialne za rozwój grypy żołądkowej atakują komórki nabłonka kosmków jelitowych, które zwiększają powierzchnię wchłaniania substancji odżywczych. Ich zniszczenie utrudnia więc prawidłowe wchłanianie wody i jonów, co stanowi bezpośrednią przyczynę ostrej biegunki. Wraz z biegunką mogą pojawić się inne, wyżej wymienione objawy choroby. Chociaż grypa żołądkowa u dorosłych ma zazwyczaj łagodny przebieg i nie wymaga hospitalizacji, dla dzieci i osób starszych, które są znacznie bardziej narażone na odwodnienie organizmu może stanowić zagrożenie.

Jak długo trwa grypa żołądkowa?

Intensywne objawy w przypadku grypy żołądkowej trwają zazwyczaj 2-3 dni, natomiast całkowite wyleczenie następuje nawet do 14 dni od momentu wystąpienia pierwszych symptomów. Uciążliwe wymioty powinny ustąpić po upłynięciu 12-60h. Objawy grypy jelitowej zazwyczaj zanikają samoistnie, jednak z uwagi na wysokie ryzyko zaburzeń wodno-elektrolitowych, które mogą stanowić poważne zagrożenie, ważne jest szybkie wdrożenie odpowiednich metod nawadniania i łagodzenia dolegliwości.

Ile dni chory może przenosić grypę żołądkową?

Czas, w którym chory może zakażać to zwykle kilka dni przed jak i kilka dni po pojawieniu się pierwszych dolegliwości grypy żołądkowej. Wirus jednak może być obecny w kale nawet do 2 tygodni po przechorowaniu. Bardzo istotne jest więc przestrzeganie zasad higieny i niebagatelizowanie zagrożenia, nawet jeżeli nie obserwujemy już objawów infekcji przewodu pokarmowego.

Leczenie grypy żołądkowej

W większości przypadków leczenie grypy żołądkowej prowadzone jest w warunkach domowych i rzadko wymaga hospitalizacji. Obejmuje łagodzenie objawów, ponieważ brak jest swoistego leku stosowanego w tej jednostce chorobowej.

Podstawą w podejmowanym leczeniu jest odpowiednio wczesne zastosowanie elektrolitów, doustnych płynów nawadniających, które dostępne są w postaci saszetek, tabletek do rozpuszczenia w wodzie lub gotowych roztworów. Jeżeli nie jest możliwe nawadnianie doustne, konieczne może okazać się nawadnianie w postaci dożylnej.

Dodatkowo jako środek wspomagający stosowane są probiotyki. Do szczepów o udowodnionym działaniu możemy zaliczyć: Lactobacillus rhamnosus GG i Saccharomyces boulardii, które pomagają odbudować florę jelitową, dlatego warto je również stosować przez kilka dni po ustąpieniu objawów. Według przeglądu systematycznego badań klinicznych przeprowadzonego przez niezależną fundację badawczą stosowanie tych probiotyków skraca czas trwania biegunki infekcyjnej średnio o 1 dzień.

Aby złagodzić ból brzucha w grypie żołądkowej zastosowanie znajdują leki rozkurczowe zawierające drotawerynę.

W przypadku uporczywej biegunki można wdrożyć leki o działaniu przeciwbiegunkowym. Należą do nich między innymi: loperamid, diosmektyt lub taninian żelatyny. Warto jednak pamiętać, że biegunka jest fizjologiczną reakcją obronną organizmu. Często ma charakter samoograniczający i nie wymaga swoistego leczenia. W momencie gdy czynniki ją wywołujące zostaną wydalone z układu pokarmowego, organizm powróci do stanu równowagi.

Jakie składniki aktywne stosować w trakcie biegunki?

• loperamid powoduje spowolnienie pracy jelit, tym samym zmniejszając ilość wypróżnień. Jest on jednak przeciwwskazany w przypadku biegunki o charakterze krwistym lub wysokiej gorączki.
• diosmektyt to substancja o właściwościach adsorpcyjnych, przeciwzapalnych i powlekających błonę śluzową przewodu pokarmowego. Według przeglądu systematycznego Cochrane stosowanie diosmektynu może skrócić czas trwania biegunki o jeden dzień, a także zmniejszyć objętość luźnych stolców.
• taninian żelatyny działa przeciwzapalnie i ściągająco. Wytwarza ochronną powłokę na błonie śluzowej jelita, przywracając jej naturalne funkcjonowanie. Zmniejsza napięcie powłok brzusznych. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego oraz nie powoduje zaparć.

Do przeciwwymiotnych leków dostępnych bez recepty należy dimenhydrynat. Warto zwrócić uwagę na to, że substancja ta może w pewnym stopniu zaburzać sprawność psychoruchową, co bezpośrednio wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. Osoby stosujące ten lek nie powinny zatem podejmować tych działań. Jako substancje o działaniu łagodzącym nudności i wymioty towarzyszące infekcji przewodu pokarmowego można również zastosować wyciągi z kłącza imbiru. Dostępne są one w różnych formach doustnych. Pomocne w zmniejszaniu uczucia nudności może okazać się także spożywanie chłodnych napojów, małymi łykami. Pozostałe leki są dostępne jedynie z przepisu lekarza, należą do nich m. in.: prometazyna i metoklopramid.

Co jeść w trakcie jelitówki? Dieta przy grypie żołądkowej.

Poza leczeniem farmakologicznym należy pamiętać, że przy grypie żołądkowej dieta odgrywa znaczącą rolę. Powinna być lekkostrawna, zawierająca najlepiej półpłynne posiłki o niewielkiej objętości, np.:

• kleiki ryżowe,
• zupy,
• koktajle,
• kisiel.

Można dołączyć także produkty stałe, takie jak:

• chrupki kukurydziane,
• biszkopty,
• solone krakersy,
• paluszki, które dodatkowo będą uzupełniać niedobory soli.

Gdy chory poczuje się lepiej można wdrożyć posiłki o większej kaloryczności i energetyczności. Należą do nich na przykład: gotowane mięso drobiowe, ziemniaki, jajka na miękko. Dodatkowo możemy spożywać produkty o działaniu zapierającym: ciemna czekolada, kleik marchwiowy, gotowane jabłka i banany. Pomocne mogą się także okazać napary z mięty i rumianku.

W przypadku grypy jelitowej powinniśmy zdecydowanie ograniczyć dania ciężkostrawne, tłuste i mocno przyprawione. Wbrew powszechnej opinii należy unikać słodzonych napojów gazowanych, które mogą dodatkowo nasilić odwodnienie. Powinniśmy również ograniczać spożywanie produktów będących źródłem błonnika, takich jak owoce, warzywa, produkty zbożowe. Przyspieszają one bowiem perystaltykę jelit, co jest zjawiskiem niepożądanym w przypadku zmagania się z biegunką.

Po wyleczeniu wirusowego zakażenia układu pokarmowego przez okres około 3 tygodni nadal zalecane jest stosowanie lekkostrawnej diety. Stopniowo można wdrażać świeże owoce i warzywa. Z pokarmami wędzonymi, smażonymi, bogatymi w błonnik powinniśmy wstrzymać się na okres rekonwalescencji.

Domowe sposoby leczenia

Istnieje wiele sposobów pozwalających na domowe leczenie grypy żołądkowej. W celu nawodnienia możemy stosować sok jabłkowy rozcieńczony w stosunku 1:1 z wodą, który w takiej proporcji nawadnia w porównywalnym stopniu do doustnych płynów nawadniających. Podobnie będzie działać również słaba herbata czy samodzielnie sporządzony płyn elektrolitowy składający się z: wody, soli, odrobiny cukru lub miodu, opcjonalnie można dodać także sok z cytryny. Każdy z tych płynów powinien być chłodny i spożywany małymi łykami. Pamiętajmy, że w przypadku grypy żołądkowej najważniejsze jest właśnie odpowiednie nawodnienie organizmu.

W przypadku gorączki możemy zastosować chłodne okłady, które pomogą obniżyć podwyższoną temperaturę ciała, a także o zadbajmy o optymalną temperaturę w pomieszczeniu, w którym przebywa chory. Duże znaczenie ma także wspomniana wcześniej odpowiednio skomponowana dieta.

Czym różni się grypa żołądkowa od zatrucia pokarmowego?

Zasadniczą różnicą pomiędzy grypą żołądkową a zatruciem pokarmowym jest ich przyczyna. Grypa jelitowa wywoływana jest przez wirusy, natomiast zatrucie pokarmowe spowodowane jest bakteriami oraz ich toksynami, które przedostają się do przewodu pokarmowego wraz z pokarmem. Może być również powodowane przez niektóre substancje chemiczne lub pasożyty.

Najczęstszym czynnikiem etiologicznym zatrucia pokarmowego są bakterie z rodzaju Salmonella spp., a także Campylobacter spp. Źródłem zakażenia może być mięso drobiowe, mleko i produkty mleczne oraz wyroby cukiernicze. Czas po spożyciu żywności zawierającej bakterie do wystąpienia pierwszych symptomów to od kilku godzin do kilku dni. Przebieg choroby zarówno w przypadku grypy żołądkowej, jak i zatrucia pokarmowego charakteryzuje się podobnymi objawami. W celu prawidłowego rozpoznania jednostki chorobowej kluczowy jest w tym przypadku wywiad i ustalenie co mogło być przyczyną wystąpienia objawów.

Grypa żołądkowa w ciąży

Grypa jelitowa u kobiet w ciąży w większości przypadków przebiega bez poważnych konsekwencji. Zakażenie przewodu pokarmowego manifestuje się u nich typowymi objawami grypy żołądkowej. Najistotniejsze jest to, aby nie dopuścić do odwodnienia, co może stanowić zagrożenie dla zdrowia kobiety i dziecka. Jeśli biegunka i wymioty mają ciężki przebieg konieczna może okazać się hospitalizacja i nawadnianie dożylne w postaci kroplówek. Wiele typowych leków przeciwbiegunkowych i przeciwwymiotnych jest przeciwskazanych w ciąży. W warunkach domowych powinniśmy dbać o odpowiednie uzupełnianie płynów i spożywanie lekkostrawnych posiłków. Dodatkowo można rozważyć zastosowanie probiotyków, które odbudują mikroflorę jelitową. Jako lek przeciwgorączkowy najbezpieczniejszym wyborem dla kobiet w ciąży będzie paracetamol.

Jak uniknąć grypy żołądkowej?

Zapobieganie grypie żołądkowej polega na zachowaniu odpowiedniej higieny i dezynfekcji. Pozwala to na usunięcie patogenów grypy z powierzchni naszych rąk lub przedmiotów, co ogranicza ryzyko zakażenia przewodu pokarmowego. Powinniśmy zatem dokładnie myć ręce wodą z mydłem, zarówno podczas podróży jak i codziennych czynności. Jeśli nie mamy dostępu do wody można użyć płynów lub chusteczek do dezynfekcji. Kolejną metodą zapobiegania infekcji przewodu pokarmowego jest przestrzeganie odpowiednich zasad podczas przygotowywania posiłków, obróbki termicznej produktów i przechowywania żywności. W przypadku wystąpienia grypy żołądkowej u jednego z domowników powinniśmy zadbać między innymi o właściwe wietrzenie pomieszczeń czy dezynfekcję klamek. Pamiętajmy, że osoba ta może stanowić źródło zakażenia także po okresie objawowym, nawet do 2 tygodni, więc aby zapobiec chorobie należy zachować ostrożność także w tym okresie.