Potas

Potas

Potas zasługuje na miano jednego z najważniejszych minerałów dla zdrowia człowieka. Z chemicznego punktu widzenia jest to pierwiastek zaliczany do miękkich metali alkalicznych, wyróżniający się wysoką reaktywnością. Potas, uczestnicząc w funkcjonowaniu gospodarki wodno-elektrolitowej czy równowagi kwasowo-zasadowej, wpływa na utrzymanie homeostazy całego organizmu. Nic zatem dziwnego, że jakiekolwiek wahania jego stężenia wpływają negatywnie nie tylko na samopoczucie, ale także zdrowie.

Wpływ potasu na zdrowie człowieka

Dlaczego potas jest ważny? Minerał ten jest elektrolitem, co oznacza, że w środowisku wodnym dysocjuje na jony i przewodzi impulsy elektryczne. Dzięki tym właściwościom potas umożliwia prawidłowe przewodnictwo nerwowe, a także skurcz włókien mięśniowych, w tym także w obrębie mięśnia sercowego. Nie jest to jednak jedyna funkcja potasu. Do pozostałych zadań tego minerału należy:

• regulacja pH oraz ciśnienia osmotycznego komórek;
• udział w metabolizmie białek i węglowodanów;
• pobudzanie wydzielania insuliny z komórek trzustki;
• aktywacja licznych enzymów komórkowych.

Jakie są normy potasu we krwi?

Za pomocą powszechnie dostępnych badań laboratoryjnych możliwe jest oznaczenie stężenia potasu w płynie pozakomórkowym. Normy, w zależności od laboratorium, mogą się minimalnie różnić, jednak zazwyczaj prawidłowe stężenie potasu mieści się pomiędzy 3,5 a 5,5 mmol/l.

Stężenie potasu i sodu w surowicy krwi to badania zlecane przez lekarzy rodzinnych podczas rutynowych wizyt profilaktycznych, ponieważ ‒ jako dwa najważniejsze minerały dla zdrowia ‒ dobrze obrazują stan gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu. Jeśli natomiast pacjent cierpi na choroby przewlekłe lub przyjmuje leki, mogące wpływać na stężenie potasu, badania powinny być powtarzane częściej, zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego.

Zapotrzebowanie na potas

Zapotrzebowanie na większość witamin i minerałów zależy od płci, wieku oraz stanu fizjologicznego. Nieco inaczej jest w przypadku potasu, którego normy spożycia, w przypadku osób dorosłych, są stałe i nie zależą od płci czy wieku. Dorośli powinni spożywać 3500 mg potasu dziennie. Wyjątek stanowią matki karmiące piersią, dla których wystarczające spożycie (AI) potasu wynosi 4000 mg dziennie.

Komu grozi niedobór potasu?

Hipokaliemia, czyli niedobór potasu, nie jest niestety rzadką przypadłością. Jedną z oczywistych przyczyn tego stanu jest niedostateczna podaż tego związku odżywczego wraz z pożywieniem. Problem ten dotyczy osób prowadzących źle zbilansowaną dietę lub niedożywionych, na skutek wyniszczających chorób lub zaburzeń odżywienia.

Niedobór potasu bardzo często jest konsekwencją toczących się chorób lub prowadzonego leczenia. Rozwój deficytów tego minerału może być związany z:

• utratą potasu przez skórę, na przykład w przebiegu poparzeń lub nadmiernych potów;
• utratą potasu przez przewód pokarmowy, najczęściej w przebiegu biegunki lub uporczywych wymiotów;
• zaburzeniami hormonalnymi, takimi jak hiperaldosteronizm, zespół Cushinga czy przełom tyreotoksyczny;
• przyjmowaniem leków, zwłaszcza diuretyków pętlowych i tiazydowych, glikokortykosteroidów, mineralokortykosteroidów, inhibitorów fosfodiesterazy czy środków przeczyszczających;
• kwasicą ketonową w przebiegu cukrzycy;
• niedoborem magnezu;
• chorobami nerek
• zatruciem barem, chlorochiną czy toluenem;
• nadużywaniem alkoholu.

Objawy niedoboru potasu

Hipokaliemię stwierdza się, gdy poziom potasu spada poniżej 3,5 mmol//l. Łagodny niedobór potasu zwykle nie daje żadnych objawów. Znaczne obniżenie stężenia potasu w surowicy, poniżej 3,1 mmol/l, może mieć bardzo poważne konsekwencje dla zdrowia i bez interwencji medycznej, może zakończyć się zgonem. Hipokaliemia objawia się:

• osłabieniem mięśni szkieletowych;
• zaparciami, w skrajnych przypadkach niedrożnością porażenną jelit;
• zatrzymaniem moczu;
• zaburzeniami rytmu serca;
• parestezjami;
• nadpobudliwością lub apatią;
• rabdomiolizą, czyli rozpadem komórek mięśniowych.

Czym grozi nadmiar potasu?

O hiperkaliemii, czyli nadmiarze potasu, mówi się, gdy stężenie potasu jest wyższe niż 5,5 mmol/l. Taki stan może wynikać z blokady dokomórkowego transportu potasu, upośledzenia funkcji wydalniczej nerek, a także rozpadu komórek i uwalniania się z nich jonów potasowych. NDo wystąpienia hiperkaliemii przyczyniają się też niektóre leki.

Do objawów hiperkaliemii należą:

• osłabienie lub porażenie mięśni szkieletowych;
• zniesienie odruchów ścięgnistych;
• zaburzenia pracy serca;
• migotanie komór;
• zmniejszenie objętości wyrzutowej serca, czyli ograniczenie efektywności jego pracy;
• parestezje;
• zaburzenia świadomości.

Nasilenie objawów nie jest przeważnie skorelowane z poziomem potasu, a z szybkością narastania hiperkaliemii. Jeśli stan rozwijał się długo, organizm miał czas przystosować się do zmian i prezentowane objawy mogą być mniej nasilone, co nie oznacza, że mniej groźne dla zdrowia.

Gdzie znaleźć potas?

Głównym źródłem potasu, podobnie jak w przypadku wszystkich innych witamin i minerałów, jest pożywienie. Potas to pierwiastek szeroko rozpowszechniony w żywności ‒ jest obecny prawie we wszystkich produktach spożywczych. Pierwiastek ten znajduje się w żywności zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Co ciekawe, w diecie Polaków głównym źródłem potasu są… ziemniaki. Do bogatych źródeł tego składnika odżywczego zalicza się:

• rośliny strączkowe, takie jak fasola, groch, soczewica czy soja;
• suszone owoce, takie jak rodzynki, figi czy daktyle;
• orzechy, a zwłaszcza migdały, orzechy ziemne czy orzechy pistacjowe;
• kakao;
• warzywa, takie jak pomidory, dynia czy cebula;
• owoce, takie jak banan, awokado czy grejpfrut.

Jak i dlaczego suplementować potas?

Optymalne stężenie potasu w organizmie jest niezbędne, by utrzymać prawidłowe funkcjonowanie wszystkich układów. W przypadku zbyt niskiej lub zbyt wysokiej podaży organizm sam ‒ do pewnego stopnia ‒ reguluje poziom tego minerału. Niestety, zdolności kompensacyjne ustroju są ograniczone. Długotrwała niska podaż potasu w diecie, zwłaszcza z towarzyszącą wysoką podażą sodu, może przyczyniać się do rozwoju nadciśnienia tętniczego i choroby wieńcowej serca. Natomiast wyższe spożycie potasu w codziennej diecie daje wymierne korzyści, takie jak niższe ryzyko udaru mózgu czy ograniczenie powstawania kamieni nerkowych.

Jak zapewnić sobie optymalną podaż tego ważnego pierwiastka? Poprzez dodatkową suplementację! Jest to dobre rozwiązanie nie tylko dla osób, których dieta jest uboga w potas, ale także dla sportowców czy osób zmagających się z dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi, zagrożonych nadmierną utratą elektrolitów. Suplementację potasu, pod kontrolą lekarza, zaleca się także w wielu jednostkach chorobowych.

Leki i suplementy z potasem

Potas w tabletkach, kapsułkach czy proszku? Obecnie w sprzedaży znaleźć można potas w niemal każdej postaci, dzięki czemu łatwo dopasować formę suplementacji do własnych upodobań. Dostępne są zarówno preparaty pojedyncze, jak i złożone, które oprócz potasu, zawierają także inne witaminy i minerały.

Przy wyborze suplementu czy leku warto zwrócić na postać chemiczną potasu. Pierwiastek ten może występować w formie soli organicznych, na przykład cytrynianu lub glukonianu, a także w formie soli nieorganicznych, takich jak węglany czy chlorki.