Witamina ADEK

Witaminy ADEK

Witaminy są związkami odżywczymi, których obecność jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Powszechnie stosowany podział witamin uwzględnia ich rozpuszczalność: w wodzie bądź w tłuszczach. Do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, nazywanych również kompleksem witamin ADEK, zalicza się witaminę A, witaminę D, witaminę E i witaminę K. Uważane są one za jedne z najważniejszych witamin dla zdrowia, a pokrycie zapotrzebowania na nie powinno być priorytetem dla każdego, kto pragnie cieszyć się długim życiem.

Witamina A - co warto o niej wiedzieć?

Termin witamina A obejmuje przede wszystkim retinol, ale także jego pochodne: retinal, kwas retinolowy oraz estry retinylu, na przykład z kwasem palmitynowym czy kwasem propionowym. Wyróżnia się również prowitaminę A, która jest prekursorem retinolu, a do której zalicza się karotenoidy ‒ β-karoten, α-karoten i β-kryptoksantynę. Zawartość witaminy A w pożywieniu określa się, przeliczając ilość karotenoidów na ilość retinolu, stosując specjalnie obliczone równoważniki retinolu.

Wpływ witaminy A na zdrowie człowieka

Witamina A pełni w organizmie człowieka szereg istotnych funkcji. Prawdopodobnie najważniejszą z nich jest wpływ tej witaminy na wzrok. Pochodna retinolu wchodzi bowiem w skład rodopsyny, nazywanej purpurą wzrokową. Jest to światłoczuły barwnik, który znajduje się w pręcikach siatkówki oka i umożliwia widzenie w przyćmionym świetle.

Do pozostałych funkcji witaminy A zalicza się również:

• regulację ekspresji licznych genów;
• utrzymanie prawidłowego stanu skóry, włosów i paznokci;
• regulację wzrostu i funkcjonowania komórek nabłonka w obrębie skóry, układu moczowego, układu pokarmowego czy układu oddechowego;
• udział w rozwoju prenatalnym dziecka, poprzez uczestniczenie w rozwoju i dojrzewaniu takich narządów jak serce, oczy, uszy czy płuca;
• pobudzanie rozwoju komórek rozrodczych;
• udział w powstawaniu czerwonych krwinek;
• stymulację proliferacji i różnicowania komórek układu odpornościowego;
• regulację aktywności komórek tkanki kostnej.

Witamina D - co warto o niej wiedzieć?

Witamina D często nazywana jest „witaminą słońca” z uwagi na fakt, że może być syntezowana w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego. W rzeczywistości pod nazwą witamina D kryje się nie jeden, a dwa związki chemiczne ‒ ergokalcyferol (witamina D₂) oraz cholekalcyferol (witamina D₃). Związki te uważane są za prohormony, które ulegają przekształceniu do aktywnego biologicznie 1,25-dihydroksycholekalcyferolu w tkance nerek i wątroby.

Wpływ witaminy D na zdrowie człowieka

Przez długi czas uważano, że wpływ witaminy D na zdrowie ogranicza się do regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu. Witamina D zwiększa bowiem wchłanianie wapnia i fosforanów z przewodu pokarmowego, a także zwiększa mineralizację kośćca. Jest to co prawda najlepiej poznana funkcja tej witaminy, choć niejedyna. Od około dwóch dekad głośno jest o plejotropowym działaniu witaminy D. Oznacza to, że wpływa ona nie na jeden, a na kilka układów.

Jak dokładnie działa witamina D? Przede wszystkim:

• wpływa na ekspresję nawet 3000 genów;
• zmniejsza ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe, w tym nowotwór jelita grubego, nowotwór pęcherza moczowego czy nowotwór piersi;
• chroni układ nerwowy, zmniejszając ryzyko zachorowania na niektóre choroby neurodegeneracyjne i zaburzenia psychiczne;
• zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób autoimmunologicznych, takich jak cukrzyca typu 1, toczeń układowy czy stwardnienie rozsiane; cukrzycę;
• zmniejsza ryzyko zachorowania na schorzenia układu sercowo-naczyniowego, takie jak nadciśnienie tętnicze czy choroba wieńcowa;
• moduluje funkcjonowanie układu odpornościowego;
• stymuluje syntezę i wydzielanie insuliny, a także poprawia insulinowrażliwość tkanek.

Witamina E - co warto o niej wiedzieć?

Pod pojęciem witaminy E kryje się 8 związków chemicznych należących do grupy tokoferoli i tokotrienoli. Wyróżnia się 4 tokoferole (α-, β-, γ-, δ-) oraz 4 tokotrienole (α-, β-, γ-, δ-). Związki te różnią się aktywnością biologiczną, choć ich właściwości są takie same. Za najaktywniejszy, a zarazem najbardziej rozpowszechniony w przyrodzie związek, uważa się α-tokoferol. Właśnie dlatego zawartość wszystkich związków określanych jako witamina E wyraża się w równoważnikach α-tokoferolu.

Wpływ witaminy E na zdrowie człowieka

Witamina E jest jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy występujących w przyrodzie. Jej głównym zadaniem jest ochrona organizmu przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Wywoływany przez nie stres oksydacyjny leży u podstaw rozwoju wielu schorzeń przewlekłych, w tym miażdżycy czy choroby wieńcowej.

Do pozostałych funkcji witamin E zalicza się również:

• hamowanie agregacji płytek krwi i łagodne działanie przeciwzakrzepowe;
• udział w przekazywaniu sygnałów w obrębie komórek;
• modulowanie funkcjonowania układu odpornościowego;
• zmniejszanie ryzyka zachorowania na schorzenia neurodegeneracyjne, takie jak choroba Alzheimera czy choroba Parkinsona.

Witamina K - co warto o niej wiedzieć?

W naturze spotkać można dwa związki chemiczne, które wykazują aktywność biologiczną witaminy K. Witamina K₁, czyli filochinon, syntezowana jest przez rośliny i występuje głównie w produktach spożywczych pochodzenia roślinnego. Witamina K₂, czyli menachinon, syntezowana jest przez bakterie mikrobioty jelita grubego. Niekiedy można się również spotkać z terminem witaminy K₂-MK. Nie jest to bynajmniej błąd. Witamina K₂ to w rzeczywistości kilka niemal identycznych związków chemicznych, które różnią się od siebie ilością łańcuchów izoprenoidowych w łańcuchu bocznym cząsteczki. W takim przypadku witamina K₂-MK7 to nic innego jak menachinon, który posiada 7 jednostek izoprenoidowych w łańcuchu bocznym.

Wpływ witaminy K na zdrowie człowieka

Działanie witaminy K przejawia się przede wszystkim w obrębie układu krzepnięcia. Od obecności tego składnika odżywczego zależy bowiem powstawanie oraz działanie licznych elementów kaskady krzepnięcia krwi. Witamina K jest konieczna, aby otrzymać aktywne formy protrombiny, czynnika VII, czynnika IX, czynnika X, a także białka S i białka C.

Mniej znanym zadaniem witaminy K jest jej udział w zachowaniu równowagi wapniowej organizmu i prawidłowej mineralizacji kości. Jak działa witamina K? Przede wszystkim aktywuje ona osteokalcynę ‒ białko odpowiedzialne za wiązanie wapnia i odkładanie go w tkance kostnej w postaci hydroksyapatytu. W tym przypadku witamina K wykazuje działanie synergistyczne z witaminą D. Oznacza to, że witaminy te wzmacniają wzajemnie swoje prozdrowotne działanie na układ kostny.

Kto jest narażony na niedobór witamin ADEK?

Głównym źródłem większości witamin z kompleksu ADEK jest pożywienie. Nic zatem dziwnego, że przyczyną niedoboru tych witamin może być niewłaściwe odżywienia. Źle zbilansowana dieta, zwłaszcza niskotłuszczowa, sprzyja rozwojowi deficytów. Problem ten dotyczy również osób wyniszczonych chorobami o ciężkim przebiegu lub borykających się z zaburzeniami odżywiania. Częstą przyczyną niedoborów witamin ADEK jest również długotrwałe nadużywanie alkoholu.

Niestety, niekiedy dochodzi do rozwoju niedoborów witamin ADEK pomimo zdrowej i prawidłowo zbilansowanej diety. Należy wszak pamiętać, że niedobór tłuszczu prowadzi do upośledzonego wchłaniania witamin kompleksu ADEK, nawet pomimo ich prawidłowej podaży. Problem ten dotyczy osób zmagających się ze schorzeniami zaburzającymi trawienie i wchłanianie tłuszczów. Na niedobór witamin ADEK częściej narażone są osoby chorujące na:

• mukowiscydozę;
• abetalipoproteinemię;
• zewnątrzwydzielniczą niewydolność trzustki;
• schorzenia dróg żółciowych, takie jak kamica czy zapalenie dróg żółciowych;
• cholestatyczne choroby wątroby, takie jak marskość wątroby;
• SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego;
• celiakię;
• przewlekłe niedokrwienie jelit.

Dodatkowa suplementacja kompleksem witamin ADEK

Głównym źródłem witamin i minerałów powinna być zdrowa i zbilansowana dieta. Niestety, nie każdy jest w stanie zapewnić sobie odpowiednią ilość składników odżywczych. Dla osób borykających się z poważnymi chorobami dodatkowa suplementacja witaminami w tabletkach może być jedyną opcją, by pokryć zapotrzebowanie na witaminy rozpuszczalne w tłuszczach.

Preparaty złożone, zawierające kompleks witamin ADEK, znaleźć można w naszej aptece internetowej. W ofercie posiadamy suplementy w formie kapsułek, kropli, a nawet żelków, które można dostosować do preferencji przyjmującej je osoby. Większość suplementów diety, oprócz witamin ADEK, zawiera w swym składzie także olej, który poprawia wchłanianie witamin.

Im więcej, tym lepiej? 

Warto pamiętać, że witaminy rozpuszczalne w tłuszczach są magazynowane w wątrobie i tkance tłuszczowej. Jest to z jednej strony zaleta, ponieważ wolniej dochodzi do rozwoju ich niedoboru. Z drugiej jednak strony nadmiar tych witamin nie jest usuwany z ustroju, co może skutkować groźnymi dla zdrowia zatruciami.

Witaminy i minerały wywierają ogromny wpływ na zdrowie człowieka. Ich suplementacja powinna być przemyślana i starannie zaplanowana. Nie inaczej jest w przypadku witamin kompleksu ADEK. Ich dodatkowa podaż, zwłaszcza w nieodpowiedniej, zbyt dużej ilości, może być szkodliwa. Przed sięgnięciem po suplementy warto upewnić się, że dawka witamin nie przekracza dziennego zapotrzebowania, a samą suplementację najlepiej skonsultować z lekarzem.