Witamina B12

Witamina B12

Witamina B12, nazywana również kobalaminą, to związek organiczny zaliczany do witamin rozpuszczalnych w wodzie. Występuje ona w czterech formach chemicznych: cyjano-, hydroksy-, metylo- i adenozylokobalaminy, z czego jedynie dwie ostatnie formy są aktywne metabolicznie. Witamina B12 zaliczana jest do najważniejszych witamin dla zdrowia człowieka, gdyż pełni istotną funkcję w licznych procesach metabolicznych, wpływając na funkcjonowanie między innymi układu krwiotwórczego, tkanki nerwowej czy skóry.

Wpływ witaminy B12 na zdrowie

Jak działa witamina B12? Spełnia ona wiele ważnych ról w organizmie człowieka, uczestnicząc między innymi w:

• procesie syntezy czerwonych krwinek;
• syntezie kwasów nukleinowych: DNA i RNA;
• przemianach metabolicznych węglowodanów, tłuszczów i białek;
• budowie osłonki mielinowej komórek nerwowych;
• syntezie neuroprzekaźników układu nerwowego;
• przekształcaniu szkodliwej homocysteiny w metioninę;
• przemianach kwasu foliowego w aktywną biologicznie formę.

Zapotrzebowanie na witaminę B12

Dzienne zapotrzebowanie człowieka na witaminę B12 zależy głównie od wieku oraz stanu fizjologicznego. Według wytycznych zapotrzebowanie na tę witaminę przedstawia się następująco:

• niemowlęta: 0,4-0,5 µg/dziennie;
• dzieci do 10 roku życia: 0,9-1,8 µg/dziennie;
• dzieci od 10 do 18 roku życia: 1,8-2,4 µg/dziennie;
• dorośli: 2,4 µg/dziennie;
• kobiety w ciąży: 2,6 µg/dziennie;
• matki karmiące piersią: 2,8 µg/dziennie.

Witamina B12 magazynowana jest w wątrobie. U osób dorosłych ustrojowe zapasy tego składnika odżywczego wynoszą średnio 2-3 mg. Szacuje się, że zgromadzone w tkance wątroby zapasy mogą wystarczyć na 3-5 lat, zanim pojawią się składniki niedoboru witaminy B12.

Czym grozi niedobór witaminy B12?

Niedobór witaminy B12 rozwija się powoli, z uwagi na duże zapasy tej witaminy w tkance wątroby. Objawy deficytu dotyczą głównie trzech układów: krwiotwórczego, nerwowego oraz pokarmowego. Do symptomów związanych z niedoborem witaminy B12zalicza się przede wszystkim:

• niedokrwistość megaloblastyczną, wraz z jej objawami: osłabieniem, męczliwością, zaburzeniami koncentracji czy bladością skóry i błon śluzowych;
• utratę smaku i apetytu;
• „bawoli język”, czyli powiększenie i wygładzenie powierzchni języka;
• owrzodzenia w kącikach ust;
• nudności;
• zaparcia lub biegunki;
• przedwczesne siwienie;
• cytrynowożółty odcień skóry, niekiedy z ogniskami bielactwa;
• uczucie kłucia w opuszkach palców stóp;
• drętwienie kończyn;
• utrata czucia wibracji i czucia głębokiego;
• niestabilność chodu;
• zmniejszenie napięcia mięśniowego;
• osłabienie wzroku;
• zaburzenia funkcji poznawczych;
• zaburzenia nastroju.

Kto jest narażony na niedobór witaminy B12?

Skala rozpowszechnienia niedoboru witaminy B12 w naszym społeczeństwie nie jest do końca znana. Wiadomo jednak, że deficyt tej witaminy często dotyka seniorów. Szacuje się, że nawet 40% osób po 65. roku życia boryka się z objawami niedoboru witaminy B12.

Do grupy ryzyka rozwoju niedoboru zalicz się również osoby prowadzące dietę roślinną. Wegetarianie, a zwłaszcza weganie nie dostarczają do organizmu wystarczającej dawki witaminy B12, ponieważ produkty roślinne zawierają jej nieaktywną biologicznie formę. W związku z tym wegetarianie i weganie po kilku latach prowadzenia diety wykształcają niedobór witaminy B12, o ile jej dodatkowo nie suplementują.

Nierzadką przyczyną niedoboru witaminy B12 jest stan zdrowia. Do chorób, które predysponują do rozwoju deficytów tego składnika odżywczego, zalicza się między innymi:

• chorobę Addisona-Biermera;
• wrodzony niedobór lub nieprawidłowości czynnika wewnętrznego Castla;
• schorzenia przewodu pokarmowego przebiegające z zespołem złego wchłaniania;
• chorobę alkoholową;
• zakażenie tasiemcem;
• SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego;
• przewlekłe zapalenie trzustki;
• zespół Zollingera-Ellisona;
• niedobór transkobalaminy II.

Czym grozi nadmiar witaminy B12?

Nadmiar witaminy B12 jest relatywnie rzadką sytuacją. Witamina B12jest bowiem rozpuszczalna w wodzie, co w przypadku przedawkowania oznacza, że jej nadmiar zostanie wydalony z organizmu wraz z moczem. Czy zatem przyjmowanie wysokich dawek tej witaminy w tabletkach, czy zastrzykach jest w pełni bezpieczne? Niestety, nie do końca. Badania naukowe wskazują, że przyjmowanie zbyt wysokich dawek witaminy B12 może wiązać się z negatywnymi konsekwencjami dla zdrowia. Sugeruje się, że przewlekłe przedawkowanie witaminy B12 może skutkować pogorszeniem funkcji nerek, pojawieniem się zmian skórnych, a także zwiększonym ryzykiem rozwoju choroby nowotworowej.

Źródła witaminy B12

Witamina B12 produkowana jest przez bakterie żyjące w świetle jelita zwierząt. Synteza taka zachodzi również w organizmie człowieka, jednak ma ona miejsce dopiero w jelicie grubym, skąd nie ulega wchłanianiu i jest wydalana wraz z kałem. Z tego właśnie powodu głównym źródłem witaminy B12 jest dla człowieka pożywienie, a dokładniej produkty spożywcze pochodzenia zwierzęcego.

Gdzie jest witamina B12? Do żywności, która ją zawiera zalicza się:

• owoce morza, takie jak małże, ostrygi czy kraby;
• ryby, takie jak łosoś, makrela czy tuńczyk;
• podroby, w tym wątróbkę czy nerki;
• mięso: wołowe, wieprzowe czy też drobiowe;
• jajka;
• mleko i jego przetwory.

Niekiedy można usłyszeć o produktach spożywczych reklamowanych jako roślinne źródła witaminy B12. Należy jednak pamiętać, że witamina B12 zawarta w płatkach drożdżowych czy algach, takich jak spirulina czy chlorella występuje w formie nieaktywnej biologicznie.

Dlaczego suplementacja witaminy B12 jest tak ważna?

Witamina B12, z uwagi na pełnione przez siebie funkcje, uważana jest za jedną z najważniejszych witamin dla zdrowia człowieka. Jej prawidłowe stężenie jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Właśnie dlatego o dodatkowej suplementacji tego składnika odżywczego powinny pomyśleć osoby, które znajdują się w grupie ryzyka rozwoju niedoboru – przede wszystkim seniorzy, weganie i wegetarianie, a także osoby zmagające się z chorobami układu pokarmowego. Przed wprowadzeniem suplementacji warto wykonać badania laboratoryjne krwi: morfologię oraz oznaczenie stężenia witaminy B12 w surowicy krwi, a także udać się na konsultację do swojego lekarza pierwszego kontaktu.

Leki i suplementy z witaminą B12

Dostępne na rynku preparaty witaminy B12 to suplementy lub leki. Suplementy polecane są zazwyczaj osobom zdrowym, które pragną uzupełnić swoją dietę o ten składnik odżywczy. W tym przypadku najczęściej dostępną formą witaminy B12 są tabletki.

Osobom zmagającym się z dużym niedoborem witaminy B12lub znajdującym się w grupie ryzyka niedoborów tego składnika odżywczego, zaleca się sięganie po witaminę B12 w formie leku. W Polsce wszystkie preparaty witaminy B zarejestrowane jako leki, dostępne są wyłącznie na receptę. Jeszcze do niedawna wszystkie leki z tą witaminą występowały w formie zastrzyków domięśniowych. Obecnie dostępna jest już w sprzedaży witamina B12 w tabletkach, zarejestrowana jako lek.