Miedź

Miedź

Czy wiesz, że organizm człowieka posiada precyzyjny mechanizm, który pozwala regulować stężenie miedzi w tkankach? Miedź jest popularnym pierwiastkiem z grupy metali, niemniej nie jest ona powszechnie postrzegana jako jeden z najważniejszych minerałów dla zdrowia człowieka. To jednak błędne założenie, gdyż pierwiastek pełni liczne funkcje w organizmach żywych. Miedź jest elementem wielu enzymów, a jej obecność jest niezbędna w przebiegu setek procesów metabolicznych.

Wpływ miedzi na zdrowie człowieka

Dlaczego miedź jest ważna dla organizmu człowieka? Przede wszystkim stanowi ona centrum aktywne licznych enzymów nazywanych miedzioenzymami. W ten sposób uczestniczy w takich procesach jak:

• produkcja energii w mitochondriach;
• tworzenie wiązań poprzecznych w kolagenie i elastynie, konieczne do zbudowania silnej i elastycznej tkanki łącznej;
• wchłanianie i przemiany metaboliczne żelaza;
• synteza noradrenaliny;
• budowa osłonek mielinowych włókien nerwowych;
• synteza melaniny odpowiadającej za barwę skóry, włosów i oczu oraz ochronę ich przed nadmiernym promieniowaniem UV;

Warto także pamiętać, że część miedzioenzymów chroni organizm człowieka przed wolnymi rodnikami. Ich działanie przeciwutleniające pozwala na redukcję stresu oksydacyjnego, co chroni tkanki i aktywne biologicznie cząsteczki przed uszkodzeniem.

Zapotrzebowanie na miedź

Według norm przedstawionych przez Instytut Żywności i Żywienia zalecane dzienne spożycie (RDA) miedzi jest następujące:

• dzieci pomiędzy 1. a 3. rokiem życia – 0,3 mg/dobę;
• dzieci pomiędzy 4. a 6. rokiem życia – 0,4 mg/dobę;
• dzieci pomiędzy 7. a 9. rokiem życia – 0,7 mg/dobę;
• dzieci i nastolatki pomiędzy 10. a 12. rokiem życia – 0,7 mg/dobę;
• nastolatki pomiędzy 13. a 18. rokiem życia – 0,9 mg/dobę;
• dorośli mężczyźni od 19. roku życia – 0,9 mg/dobę;
• dorosłe kobiety od 19. roku życia – 0,9 mg/dobę;
• kobiety ciężarne – 1 mg/dobę;
• matki karmiące piersią – 1,3 mg/dobę.

Komu grodzi niedobór miedzi?

Niedobory miedzi, zwłaszcza głębokie, nie są powszechne w naszym społeczeństwie. Istnieją jednak pewne grupy szczególnie zagrożone rozwojem deficytów tego pierwiastka. Zalicza się do nich:

• noworodki urodzone przedwcześnie, zwłaszcza z niską wagą urodzeniową;
• niemowlęta z przedłużającymi się biegunkami;
• osoby prowadzące ubogą, niedoborową dietę;
• osoby z zaburzeniami trawienia i wchłaniania w przebiegu chorób takich jak celiakia, czy sprue tropikalne;
• osoby po operacjach resekcji części lub całości żołądka;
• osoby chorujące na mukowiscydozę;
• osoby przyjmujące duże dawki cynku.

Niedobór miedzi może być też związany z wrodzonym schorzeniem genetycznym, zwanym chorobą Menkesa. W jego przebiegu zaburzone jest wchłanianie miedzi w przewodzie pokarmowym, co prowadzi do licznych i poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Objawy niedoboru miedzi

Z uwagi na wielokierunkowy wpływ miedzi na zdrowie, niedobór tego pierwiastka powoduje zaburzenie funkcjonowania wielu tkanek i układów. Do głównych symptomów deficytu tego minerału zalicza się:

• spadek poziomu hemoglobiny i niedokrwistość;
• zwiększoną podatność na infekcje;
• spadek gęstości mineralnej kości i osteoporozę;
• wzrost poziomu cholesterolu;
• odbarwienia skóry i włosów;
• przedwczesne siwienie;
• zaburzenia płodności;
• utrata elastyczności skóry i naczyń krwionośnych.

Czym grozi nadmiar miedzi?

Przedawkowanie miedzi zdarza się rzadko, bynajmniej nie z powodu prowadzonej diety. Przyczyną zatruć tym pierwiastkiem najczęściej jest spożycie wody o dużej zawartości miedzi bądź przypadkowe spożycie miedzi ze źródeł niespożywczych, najczęściej nawozów. Coraz częściej do zatruć dochodzi na skutek przyjmowania miedzi w tabletkach, w ramach źle prowadzonej suplementacji.

Do objawów przedawkowania miedzi zalicza się między innymi:

• dolegliwości bólowe brzucha;
• nudności i wymioty;
• biegunki;
• metaliczny posmak w ustach.

W przypadku ostrego zatrucia miedzią może dojść do uszkodzenia nerek i wątroby, a w zaawansowanych przypadkach śpiączki oraz zgonu.

Gdzie znaleźć miedź?

Głównym źródłem miedzi jest pożywienie. Do produktów spożywczych bogatych w ten minerał zalicza się przede wszystkim:

• zarodki i otręby pszenne;
• płatki owsiane;
• podroby;
• ostrygi;
• orzechy;
• nasiona słonecznika;
• ziarna sezamu;
• kakao.

Szacuje się, że w diecie Polaków 30% spożywanej dziennie miedzy pochodzi z produktów zbożowych. Reszta zapotrzebowania pokrywana jest głównie przez spożycie ziemniaków, innych warzyw, a także mięsa i jego przetworów.

Co zaskakujące, istotnym źródłem miedzi może być niekiedy woda pitna. Sytuacja taka zachodzi w momencie, gdy źródłem wody jest armatura wykonana ze stopów zawierających ten pierwiastek.

Co wpływa na przyswajalność miedzi z pożywienia?

Szacuje się, że biodostępność miedzi zawartej w przeciętnej diecie wynosi około 35-50%. Niestety, istnieje szereg składników pożywienia, które negatywnie wpływają na przyswajalność tego pierwiastka. Wchłanianie miedzi obniżają fityniany i siarczki, a także powszechnie stosowane cukry proste ‒ sacharoza i fruktoza. Niestety, biodostępność tego pierwiastka obniża się również pod wpływem niektórych witamin i minerałów, zwłaszcza przyjmowanych w dużych dawkach. Problem może stanowić witamina C, wapń, fosfor, cynk oraz żelazo.

Jak i dlaczego suplementować miedź?

Zdrowe osoby, które prowadzą zróżnicowaną i zbilansowaną dietę, nie muszą suplementować miedzi. Pierwiastek ten występuje w wielu produktach spożywczych, a jego niedobory nie są powszechne.

Przyjmowaniem tego minerału w tabletkach czy kapsułkach powinny zainteresować się osoby, których dieta nie zapewnia wszystkich składników odżywczych. Osoby niedożywione, szczególnie na skutek przewlekłych chorób, mogą szczególnie dużo zyskać, suplementując ten minerał. Miedź powinni dostarczać także chorzy, zmagający się ze schorzeniami przewodu pokarmowego, które zaburzają trawienie i wchłanianie pokarmów.

Warto pamiętać, że niektóre witaminy i minerały wchodzą w niebezpieczne reakcje z przyjmowanymi lekarstwami. Właśnie dlatego wprowadzenie suplementacji miedzią powinno być poprzedzone konsultacją u lekarza.

Suplementy z miedzią

Obecnie w sprzedaży można znaleźć suplementy z miedzią w różnych postaciach. Praktyczne i wygodne zastosowaniu są tabletki z miedzią, które zawierają optymalną dawkę tego pierwiastka. Coraz częściej suplementy z miedzią występują w formie płynu, który umożliwia samodzielnie dawkowanie preparatu.

Warto pamiętać, że tabletki z miedzią mogą zawierać różną formę tego pierwiastka. Dużą popularnością cieszą się suplementy z organicznymi związkami miedzi, takimi jak diglicynian miedzi czy glukonian miedzi. W sprzedaży dostępne są również tabletki z miedzią w formie nieorganicznej ‒ siarczanu miedzi lub węglanu miedzi.